Протестация Северина Ржевусского против раздела Польши, 1793 год

 Wypis Protestacyi W. Rzewuskiego Hetmana, z okoliczności podziału Krajów Polskich [Inc.:] Działo się w Grodnie na Sessyi Konfederacji Generalney Koronney, Dnia Siedmnastego Miesiąca Kwietnia, Tysiąc Siedmset Dziewięćdziesiąt Trzeciego Roku. Konfederacya Generalna Koronna Protestacyą Wielmożnego Seweryna Rzewuskiego... [Expl.:] ...wydać zaleciła, która z Akt i pod Pieczęcią Konfederacyi Generalney Koronney wydaie się. [...]

Działo się w Grodnie na Sessyi Konfederacyi Generalney Koronne, Dnia Siedmnastego Miesiąca Kwietnia, Tysiąc Siedmset Dziewięćdziesiąt Tzeciego Roku. 

"Czułem, iż obalenie Despotyzmu w Polszcze winienem był Nayaśnieyszey Imperatorowey - Tuszyłem Rzeczypospolitey, być beśpieczną od wszelkich pociskow pod cieniem Przyjacielskiey Tarczy Jey; błogosławiłem Imie Jey, i mniemałem czynić śluby za Oyczyznę, czyniąc je za tą Wielką Monarchinią. Ten był stan móy i każdego Polaka, gdy Deklaracya pod dniem dziewiątym Kwietnia od Dworów Petersburskiego i Berlińskiego wypadła, a z dwóch stron zabor Kraiu w sobie niosąca wzburzyła spokoyność powszechną i moię, i struła te słodkie chwile, w którнch używać zaczynałem pierwszych owocow odzuskaney wolności. Cios ten śmiertelny Oyczyznie i Polakom zadany to ieszcze z sobą niesie nieszczęście, iż wypada na Polakow w czasie Konfederacyi, która przy nayżyczliwszych chęciach, przy nayświętszych dla Oyczyzny widokach zaczęta, przy naywiększym jednak Kraju nieszczęściu kończyć się będzie musiała: przymuszona patrzyć na podział Polski dla całości, którey w węzeł poszła, a którey przecież uratować nie potrafi.  Czynię z siebie, co czynić mogę, a Boga serc ludzkich świadka i Sędziego wezwawszy, na Imie jego oświadczam się przed światem i Oyczyzną, i samey Nayjaśnieyszey Imperatorowy świadectwa zasięgam: iż o zaborze Krajow Polski nic nigdy niewiedziałem, ani się do niego nigdy i niczym nie przykładałem, owszem maią: zawsze na celu wolność i całość Polski, Przysięgę Konfederacką ten Artykuł w sobie zawieraiącą: = Iż na oderwanie naymnieyszey cząstki Krju, lub jego attynencyi pozwalać nie będę = "

(...) a pióro moie w łzach, które mi klęska Kraiu wyciska, maczaiąc, kreślę tę smutną pamięć nieszczęścia Oyczyzny i mego, i protestuię się tym Pismem moim przeciw wszelkim zaborom Kraju Polskiego, oraz protestuię się: iż żadnym sposobem nie ściągnę ręki do podpisania nic przeciwnego przysiędze moiey, którą Bogu i Oyczyznia wykonałem. Wiem, iż Protestacya moia zaboru Kraiu nie odwróci, ale winienem ją Oyczyznie, winienem ją przysiędze moiey(...) Dan w Grodnie dnia Siedmnastego Kwietnia, Roku Tysiąc Siedmset Dziewięćdziesiąt Trzeciego. - Seweryn Rzewuski Hetman P. K