 |
| J. Wolff. Kniaziowie Litewsko-Ruscy od końca czternastego wieku. - Warszawa, 1896 |
Матей Стрийковский **
Od tego tedy Giedrusa xiążęcia z xiążąt starożytnych Rzymskich, z herbu
Kitaurusa, syna Romuntowego, Wielkiego Xicdza Litewskiego, począł się i szeroko
rozmnożył, jako widzimy, naród xiążąt Giedrockich, iż począwszy od Wiliej we dwu
milach aż do Liflandskich granic tego domu płodna winnica hojnie się
rozkrzewiła.
Gynwił Giedrussowic roku 1283, po zabitym Trojdenie stryju swoim, miał
wstąpić na Wielkie Xięstwo Litewskie prawem dziedzicznym, ale mu w tym młodość
wieku przeszkodziła, iż za poradą Lawrasza czernca syna Trojdenowego był
wywyższon na stolicę Litewską Witenes Erajgolczyk, a Gynwił wyszedłszy z opieki
za Gedimina, w spokojnym udziale Gedrockim, spokojnie panował roku 1315, a potym
trzech synów spłodził, Hurdę, Binojnę i Bubetę, imiony pogańskimi nazwanych.
Hurda Gynwiłowic, wnuk Gedrusów, był sławny roku 1362, w sprawach
rycerskich za Kiejstuta, ten zaś miał syna Dowmanta wielkiej dzielności męża,
który z Kiejstutem przeważnie a często dokazował przeciw
319
Sessarka rzeka.
Widziniski 8 mil od Wilna.
Kaulis pole.
Matt. 24. Mar, 13. Luce 21.
Dowmant złupionzojczyzny od Witołta.. Potomkowie Giedrnssowi.
Vana sine viribus ira.
Dowmant umarł.
Krzyżakom, i zbudował był twierdzą nad rzeką Sessarką na górze przyrodzenim
miejsca obronnej, s której Liflantów częstymi wycieczkami trapił, ibił, bo w ten
czas Krzyżacy Liflandscy po Świętą rzekę, a Pruscy po Kowno, Litewskie grunty
posiadali.
Potym gdy Liflanci z Niemieckim wojskiem do Litwy najachali, zwiódł z
nimi bitwę Dowmant na polu dziedzicznym Widziniskim, we dwu milach od jeziora
Kiamenti; gdzie wszystkę moc Liflandską na głowę poraził. Stąd tamto pole i dziś
zowią po litewsku Kaulis, to jest: bitwa, a oracze i teraz wyorywają na tym
urocisczu, staroświeckich oręża żelaza, ułomki szabel, groty od drzew i włóczni,
strzały, ostrogi, etc.
Potym gdy Witołd był podniesion na Wielkie Xiestwo roku 1392, braty
rodzone i stryjeczne, jednych pobił, drugich z ich ojczystych udziałów jako
Skirgojła z Troków etc. Swidrygajła z Witebska i z Horszej, Dimitra Korybuta,
Zbarawskich i Wiśniewieckich siążąt przodka z Siewierskiego xięstwa, Włodimirza
z Kijowa etc. Olgerdowiców Słuckich xiążąt przodka, złupił, i wyzuł roku 1396.
Tedy też w ten czas Dowmant Kurdowie kniaź Gedrocki, wolno sobie mieszkając na
udzielnym xięstwie, i czując się być xiążęciem z xiążąt, nie zabiegał Witołtowi,
ani na jego dwór ucząsczał, ale przestawając na swoim, a hojnością stan swój
zdobiąc, prawie wszystkę slachtę Zawilijską chlebem był zhołdował, iż się przy
nim jedząc i pijąc wszyscy bawili. Nam ubi fuerit cadaver, ibi congrega-buntur &
aquilae, a za chlebem ludzie idą.
Co obaczywszy Witołd, spytał przyjaciół swoich, czemuby Dowmant kniaź
Giedrocki przy nim nie bywał, wnet niktórzy zauśnicy, których pełne królewskie i
xiążęce dwory bywają, odpowiedzieli: iż Dowmant z Rusi (bo też miał na Rusi
wielkie wołości), ma wiele miodów, które w domu pijąc, prawie wszystkę
Zawilijską Litwę przy sobie bawi, i wielką zgraję ludzi około siebie zawżdy
chowa, nie wiedzieć na co; przetoby mu trzeba obroku ująć. Tę poradę Witołd
pochwaliwszy, co i sam dawno myślił, wnet Dowmanta ze wszystkich dzierżaw
Ruskich i Zawilijskich wyzuł i ogolił, tylko udziały stryjów jego, Binojny i
Bubety, zostawił, których i dziś potomkowie ich używają, na Pisnie i indzie, a
ci są Gojtussowie, Gynwidowie, Miczkiewici, Zdąnowici, etc.
A Dowmant, będąc ze wszystkiego bezwinnie wyzuty, z wielkiego a słusznego
gniewu, który jednak bez siły do pomsty próżny jest, porwawszy się jako Ajax,
gdy go zbroje Achilessowej niesłusznie odsądzono, albo Orlandus furibundus,
uciosał sobie kół dębowy, a wyszedwszy sam na pole Kaulis rzeczone u Widzinissek
(na którym ono był przedtym Liflantów poraził) wbiwszy go w ziemię, a kręcąc nim
mówił: „Ty kole kręć się i ruszaj się jako chcesz, jednakci zgnić, a ziemia
będzie ziemią wiecznie stała." A tym podobno na Witołda przymawiał, który
brackie udziały posiadając, był podobny kołowi, w cudzą ziemię wbitemu, który
jednak będąc też śmiertelnym, nie wiecznie miał panować. Potym z frassunku
wielkiego umarł, zostawiwszy dwu synu młodych: Wojtkossa i Petrassa; a tym zaś
część ojczyzny przywrócił Sigmunt Kiejstutowie, w Trokach zabity roku 1440,
223
3-20
Ród Matuszewiczów.
Pieśń o Dowmancie.
Dla czego różą pieczętują, kniaziowie Giedruccy.
Jatwieżowie na Podlaszu od Litwy zhołdowani.
za którego też Wagajło i Gagulis, xiążęta Gedrockie, w radzie siadali, jakom to
sam widział w prywilejach wielebnego pana, pana Mikołaja Pacza, biskupa
Kijowskiego, i potym aż do Sigmunta króla miejsce w senatorskim kole ich
potomkowie miewali, za którego i xiążęta Słuckie, i oni, z nieżyczliwości
niktórych, ojczyste miejsca utracili.
Wojtkos Dowmantowic roku 1454, za Kazimierza, króla Polskiego,
Wielkiego Xiędza Litewskiego, był sławny, a ten zostawił po sobie syna.
Bartłomieja, w młodych leciech, roku 1500, Bartłomiej zaś Matusza, marszałka
królewskiego, z którego Melcher dzisiejszy, z łaski Bożej biskup Zmodzki,
Cąsper, Marcin etc, są synowie.
A o Dowmancie przerzeczonym, iż był mąż wielkiej dzielności, i dziś
chłopstwo Litewskie pospolicie spiewa po litewsku „Dowmantas, Dowmantas Gedrotos
Kunigos, łabos Rajtos ługuje." etc. Także o Hurdzie Gynwiłowicu, który miał
bitwę z Krzyżakami Pruskimi, gdy Kowno zburzyli, gdzie w pieśniach Litewskich
płaczliwie narzeka:,, Nie tak ci mi zamku żal, jako mężnych rycerzów w ogniu
gorających" roku 1362; gdzie wten czas 3,000 Litwy zgorzało, i Wojdat xiążę, syn
Kiejstutów, poiman z trzydzieścią sześcią panów przedniejszych Litewskich. O
czym Długosz i Miechovius libro 4, cap. 27, fol. 243. A iż się Giedroczcy
kniaziowie nie pieczętują Kitaurussem ojczystym herbem jedno Różą, tedy tego
jest przyczyna zwady między Gedrussem i Holszą, braty, któremu Holssa odjął był
na kilko mil gruntu Giedrockiego, nad jeziorem Sessol, których Sessol i teraz
potomkowie Holszowi używają, jako xiężny Dąbrowickie.
 |
| J. Wolff. Kniaziowie Litewsko-Ruscy od końca czternastego wieku. - Warszawa, 1896
|
|
 |
| Яблоновский в своей книге Heraldica to jest osada klejnotów rycerskich etc.,
|
 |
| Herbarz polski Kaspra Niesieckiego S. J...T. 4 : [E-J]. |
В Semkowicz. Akta unii Litwy z Polską, s. 94 упомянутуе Стрийковским Вагайло и Гагулис, Гедройтьские князья, записаны, как **Goyulus et Yagallo Gedroitorum, Goywlus et Jagallo Gedroitorum**
 |
| Присяга великого князя Сигизмунда 1433 года королю Владиславу
|
 |
| Kojałowicz-Wijuk, Wojciech (1609-1677) (1609-1677). Ks. Wojciecha Wiiuka Kojałowicza herbarz szlachty Wielkiego Księstwa Litewskiego zwany Nomenclator.
|
Giedrojć. Giedrojciów najszlachetniejsza na
Litwie rodzina, początek swój wywodzi od książąt litewskich. Giedrus mianowicie, książę na Giedrotach, zmarły
około r. 1282, był synem Komanda, bratem Narymunda
i Trojdena, wielkich książąt litewskich, herbu Uyppocę ntaur u s, którego kształt jest taki: ma być koń,
który w miejsce głowy
i szyji ma połuczłowieka,
dzierżącego w ręku łuk
ze strzałą zwrócony ku
ogonowi, który na swym
końcu ma paszczę węża
lub smoka. Tego herbu
jednak Giedrojciowie nie
używali, jak długo stało
potomków książąt Olgimundów Olszańskich, pochodzących po bracie rodzonym Giedrusa, a to
z powodu różnych niesnasek, lecz używali samej
Róży, która jest herbem
rodziny litewskiej, pochodzącej od Włochów: Ursyna i Hektora Różów
czyli Różyców. Dopiero
gdy wygasł dom książąt
Holszańskich, Giedrojciowie zaczęli używać Hyppocentaura
a pod nim róży, jak masz u różnych i u Stryjkowskiego
fol. 356.
Giedrusa syn G i n w i ł książę Giedrojć, po zgonie
Trojdena wielkiego księcia litewskiego, najbliższym był
dziedzicem wielkiego księstwa, jako wnuk po rodzonym
bracie Trojdena Giedrusie, lecz z powodu młodzieńczego
106] wieku i zupełnej niewiadomości zawiadywania sprawami za zgodą Laurusa, syna Trojdenowego, Witenes
został wielkim księciem, jakto szerzej opisałem w Historyi,
części 1, pod r. 1283. Dla dawnej zaś pamięci podaję
tu genealogię domu tego, acz szczupłą, jaką mieć mogłem, przez głowę Hurdy, wnuka Giedrusowego. Poprzedników zaś Giedrusa znajdziesz w genealogii rodziny
Juliana Dorsprunga wyżej.
(Tu następuje tablica geneal. Romunda w. ks. litew.,
patrz str. 184 — 185).
Gin wiła Giedrojcia synowie byli: Bubeta,
Byrim, lub jak niektórzy Binoim i Hurda. Którzy
i jacy pochodzą od Bubety i Byrima, wiedzieć nie mogę,
potomków Hurdy Ginwiłowieża tu kładę.
llurda Gin wiło wicz Giedrojć mąż rycerski
za czasów Kiejstuta.
D o w m a n d H u r d o w i c z Giedrojć militiae
praefectus za Kiejstuta, wybudowawszy nad rzeką Sessarką zamek, inflanckich Krzyżaków napady dzielnie
odpierał, którym w swej posiadłości Widzimiszki ciężką
klęskę zadał na polu, które obecnie od kości poległych,
w ojczystym języku zowie się Kawlis, duobus leucis
dissitus od jeziora zwanego Kiamenti.
Za Witołda w. ks. litew. resztę książąt krwi, panów,
stryjów, braci, wnuków uciskał; długo Dowmand z powodu swych cnót u książąt i ludu był w łaskach, lecz gdy
zdradą pochlebców popadł w podejrzenie u księcia, licznych
posiadłości na Rusi pozbawiony został, wskutek czego
107) z żalu umarł. Zostawił synów: Wojciecha czyli
W aj tkusa i Piotra.
Wojciech czyli Wajtkus książę Giedrojć
za Kazimirza Jagiellończyka wspomniany podr. 1545 (s/ej,
zmarł w r. 1550. Pozostawił syna Bartłomieja Giedrojcia.
Maciej Giedrojć książę na Giedrutach, dworzanin JKMci, posłował w roku 1550 do Moskwy od
Zygmunta Augusta.
 |
| Herbarz rycerstwa W. X. Litewskiego tak zwany Compendium czyli o klejnotach albo herbach. - Kraków, 1897
|
Giedrus miał syna Ginwila, xiążęcia na Giedroyciacli. Ten
Ginwil po Troydzienie stryiu był nabliższy w. x. Litewskiego,
ale brat iego stryieczny Lawrus dla dziecinnych lat, do panowania,
iiiesposobnych , minąwszy go, podal xiestwo Wieleniowi. Giliginowi1) synowie byli Bubeta, Hurda, Birym. Z Bubety y Biryma
idą Giedroyciowie, Goytowie, Ginwidowie, Mickiewiczowie, Zdanowiczowie, iako masz v Stryikowskiego fol. 35. Są też Giedroyciowie, którzy się tu niekladą, ho dziedziczki w małżeństwo pobrawszy, od majętności tylko to imię dziatkom zostawili.
Hurda Giliginowicz-) xiążę Giedroyć za Kieystuta mąż barzo
waleczny. Syn iego Dowmond Hurdowicz x. Giedroyć, będąc
liotinanem Kieystutowym, często odważnie Krzyżaków [11] Itlantskich wypadaiąeych do Litwy, gromił, a, mianowicie nad rzeką
Sessarką, w polu przezwanym od trupów Kaw lis. Za złym polym pochlebców dworskich a daniem, do Witolda w. x. Litew.
złapiony przezeń z wielkich na Rusi maiętności od frasunków
w chorobę wpadszy, vmarl. Zostawił synów Woyciecha i Piotra.
Woyciech , Woytkas rzeczony z Litewska , Dowmundowicz
Giedroyć, mąż dzielny za, Kazimierza .lagielowicza króla. Vmarl
1450, zostawił syna. Bartłomieia.
1686.XII.2 Фундация Довмонт-Сесицких, потомков Довмонта Гедройтьского, костелу в Гелванах и францисканскому монастырю
Lietuvių kalba XVII-XVIII a. viešajame gyvenime
Jurgis Lebedys
Ja Kazimierz Dowmant Siesicki Kuchmistrz W. X. L. w Maiętności mey wieczystey Giełwany nazwaney w Woiewodztwie Wilenskim lezącey, od Kościołow Parochialnych odległey... wiecznemi czasy funduię Koscioł y Klasztor; przy ktorym Oycowie Reguły Franciszka Swiętego Conuentuales, w liczbie osob sześciu zostawać maią, osobliwie maiąc miedzy sobą iednego** Kapłana ięzyka Litewskiego vmieiętnego.**
в Самих Сесиках родине Довмант-Сесицких, видим, что Наука чаще всего литовским языком, иногда и по Польски.
Godzinki...spiewaią się przez Organistego na chorze.. po Mszy zas czytaney Koronką Promotor Szkaplerza S. spiewa z Parafianami, ... Msza spiewana, po ktorey spiewasię Psalm Bóg nasz Ucieczką y Supplikacya, Nauka Duchowna **Językiem Litewskim** a czasem y Polskim...
Jozef Wulpowski Szulc. Urodzony w Powiecie Wiłkomirskim w Parafij Ponedelskiey, maiący wieku lat 54 ... nayczęśiey mieszka w Siesikach
3. придворные почести в честь Минского воеводы Михаэля Довмант Сесицкого 1690 года
Daumondus vetusto principum Lituanorum sanguine oriundus princeps illustrissimae Siesicianae prosapiae, origo de gemino Semigallorum ac Germanorum exercitu triumphans, sub auspiciis illustrissimi domini, domini Michaelis Dowmant Siesicki, palatini Minscensis … / a perillustri ac praenobili iuventute residentiae Caunensis Societatis Iesu, in scenam datus, anno 1690. - [1690]. - [4] p.
https://www.epaveldas.lt/preview?id=C1B0000921969
Инфлянты з Немецким подкреплением соединенные, многочисленным войском в литву вторглись, которым на против пойдя на оборону Отчизны князь Довмант на отчизном поле Видзинишки названном в восьми миля от Вильна такую одержал победу над двоякими войсками, что то Место битвы зовется и по сей день **местом Кости** и находят пахари Старосветские оружия.
Стрийк. кн. 9
4. Альберт Виюк-Коялович Herbarz rycerstwa W. X. Litewskiego tak zwany Compendium czyli o klejnotach albo herbach. - Kraków, 1897
**Giedrus **xiąże na Giedroiciach zostawił potomka Ginwiła
Dowmond Hurdowicz x. Giedryć, będąc hetmane Kieystutowym, częstow odważnie Krzyżakow Iflantskich wypadaiących do Litwy gromił, a mianowicie nad rzeką Sessarką, w polu przezwanym od trupów **Kawlis**
Zostawił synów Woyciecha i Piotra.
**Woyciech, Woytkas rzeczony z Litewska**, Dowmundowicz
5. из литовских летописей: "A третии брат его, **Кгедрус**, зарубил город и назоветь его именем своим **Кгедроити**, и прозоветься князем **кгедроитьским**."
6. каноник жмудский М. Даукша обращался к Мельхиору Гедройцю по случаю издания постиллы на литовском языке в предисловии к Католической Постилле:
"Этим можно сказать, божественным своим промышлением из всего сердца стараясь позаботился, чтобы было подготовлено и печати отдано **Твоего народа языком** объяснения к всего года Евангелии, адресованная вельможам, крестьянам и боярам. "
7.** присяга 14 января 1664 года подданных князей Гедройцев**
A r c h i v u m Lithuanicu m 6, 2 0 0 4, D. Burba, Penkios neskelbtos XVII-XVIII amžiaus
lietuviškos LDK priesaikos
Asz lurgis lonautas yr Asz Martinas Kūlis pry
siekiam Ponuy Dewuy Wisu galanciam Traycey szwinta
m [sic!] wienam ont to kayp teysey paddoniey ios milistas
ponios **Arnolfienias giedraytienies** yr Ponu funu los
milistas paddoniey Zieloboy pazawu Ponios mušu PomieĮnie]
nie pirma apotam io mislista [sic!] **Ponas lonas Arnolfonis**
**Giedreytis** Preyk [sic!] gwaltownam Vzioimi un namu mušu teypo
daugiel yr tokiu Turgų miewu [...] yr galwiiu Kapo reiestry
y Raszita ir ideta ir musp uz grebe ir unt pazitka
sawa apiwerte unko Kaypo Sprawedliway prisiekiaĮm]
Teypo mumus Ponie dewe padek' Aiey nietieyfibey
Prysiekiame ponie Dewe mus Azumuszk
8. **из постановления сейма 1791 г., переведенного на литовский**
Sudżiey Seymawie aprinktie Miatie 1791
isz Prowincyos D. K. Liet.
Kunigayksztis **Giedraytis **Wiskups Żamaycziu
9. в пописах войск ВКЛ
владения князей Гедройцев
"дворец** Гедройтьский Ипурнос** "
10. из литовских инвентарей
**Ian Gidraytys** za wszystek grunt z degimami płaci
Woycis **Giedraycis**
АВАК инвентарей 1751-89
Miasteczko Skirstymonskie
...Gospodarz szósty Matyasz **Giedraytis**, woyt
Thomaszus Giedraitys(151,107)
151. АВАК т. XIV
11. Naujas Istatimas Jezaus Christaus Wieszpaties musu Lietuwiszku ležuwiu iszgulditas par Jozapa Arnulpa Giedraiti 1816
**Новый завет, переведенный на литовский Арнульфом Гедройцем в 1816 году. **
12. **Арнульфа Гедройца письмо к Библейскому обществу и князю Голицыну, 1811 год**
Giedrius Subačius. žemaičių bendrinės kalbos idėjos
Когда в разных языках имеет быть переводимо Священное Пиание, омеливаюсь Вашему Сиятельству, яко начальнику комитета, представить проект, чтобы умещены был язык, каковым Литва, Жмудь и часть Прусс разговаривают
"особенно различествующийся от российского и польского"
"Священного Письма в Литве в особенном языке не имеется"
"мой перевод Нового Завета, который почти готов и до типографии мог бы быть подан"
"комитет С.-Петербургского Библейского общества, приемля с признательностию изъяснения в отношении ко мне Вашего Преосвященства от 28 генваря предположения об издании книг Ветхого и Нового Завета на литовском, или самогицком, языке, желает предварительно знать: 1) особый ли язык употребляется в Самогицкой епархии, или тот же самый, без всякой перемены, который и во всей Литве?"
"Литва, не имеючи в своем языке того Священного поучения, льстит себя надеждою получения оного чрез помещения в Санкт-Петербургском Библейском комитете между прочими языками и литовского языка"
"Тем приятней есть для литовского народа принимать тот дар, поелику оный же князь Голицын с стародавной литовской фамилии происходит"
про распостранение
"Литовский язык занимает великую часть края в Европе
Литву, Жмудзь, давние Княжеские Пруссы"
"Когда пруссы совершенствовали язык и науки в литовском языке, Литва и Жмудь, соединенная с Польшею, оставила свой природный литовский язык, который после сделался токмо предметом простого народа... Не имеют они ани св. Писания, ниже грамматики в своем языке, кроме словаря "Триум лингварум", от ксендза Константина Ширвида, езуита, и некоторых малых книг до молитв"
"Священного Письма в Литве в особенном языке не имеется, только находится в Пруссях, но и то с немецким смешан"
Комментариев нет:
Отправить комментарий