Сообщения
Часто от литвинофреников можно услышать утверждения о том, что те или иные видные литовские вельможи являлись славянами, в частности Радивилы - потомки Радивила Остиковича. Разберем этот миф.
Польский исследователь В. Семкович определил вотчинные изначальные земли данного рода: они полностью находятся в Литве, а не Беларуси. Происхождение Радивилы вели от некого Сирпутя. Более глубокая родословная мутная - выводят Сирпутя от Виршулы и Лиздейки.
Pierwsza z tych alternatyw już z tego względu nie jest prawdopodobną, że w tym czasie, kiedy Ościk używa pieczęci z tytułem „de Kernow", namiestnikiem kiernowskim był kto inny, mianowicie Woj nus2), Ościek zaś oddawna trzymał starostwa uszpolskie i pieniańskie i przekazał je w spadku swemu synowi 3)
przydomek Ościka „de Kernow" wskazuje na prawno-prywatny związek osoby z miejscowością, wskazuje na to, że Ościk musiał w Kiernowie książęcym mieć jakiś dział a może i dwór po przodkach odziedziczony, czy też od księcia nadany
Regest ten mieści się w dawnym inwentarzu archiwum nieświezkiego z r. 1650 a brzmi on tak : "1442. List Krystyna Ościka trzem synom na imiona za Wilją : Upnik, Musnik, Szaszol, Szyrwint, Berzow nad rzeką Szyrwintą" 2). Akt powyższy, jakkolwiek doszedł nas w tak skróconej formie, jest niezwykle ważny dla poznania pierwotnego majątku naszego rodu. Rozpatrzmy tedy położenie poszczególnych miejscowości, wyliczonych w testamencie Ościka.
1) Upniki leżą nad rzeką Świętą w odległości 31 klm. na półn. zach. od Kiernowa.
2) Muśniki nad Musą leżą 7 kim. na północ od Kiernowa.
3) Szeszole w odległości 33 klm. na pół"noc od Kiernowa.
4) Szyrwinty, 18 klm. na północ od Kiernowa.
5) Berże, dziś zaścianek Szyrwint, nad rzeczką tej nazwy, oddalony od Kiernowa tyleż co poprzednia miejscowość.
Przypuścić trzeba, że powyższy wykaz nie wyczerpuje całego majątku Ościka. Testament jego mówi o wydzieleniu 1) Miesięcznik heraldyczny, zeszyt 12 z r. 1913, str. 183. Por. też Kurczewski, Kościół zamkowy, t. II. str. 267. 2) Autentyczność dokumentu na podstawie tak krótkiego regestu nie da się oczywiście stanowczo stwierdzić, ale zarówno charakter aktu nie nasuwa jakichkolwiek podejrzeń, jak z drugiej strony pewne szczegóły świadczą na korzyść autentyczności. Data testamentu 1442 zgadza się z faktem, że po r. 1442, Ościk znika zupełnie z widowni (ostatni raz 7. listopada 1442. Dok. mosk. arch. str. 59, nr. 20). Chrześcijańskie imię Krystyn, a przedewszystkiem µołoźenie osad wymiepionych w testamencie wzmacniają jego wiarygodność.
majątku trzem synom, podczas gdy badania genealogiczne wykrywają ich w owym czasie czterech 1) : ,-Radziwiłł 1411-1478 Krystyn Ościk t ok. 1442 Stanisław 1447-1460 Mikołaj 1447-1451 Bartłomiej 1447-1451. Wnosić stąd można, ie najstarszy z synów, Radziwiłł, otrzymał już pierwej jakiś wydział z majątku ojcowskiego w tych i innych.stronach 2). Co do jednej miejscowości mamy nawet bezpośrednią wiadomość, że nateżała do majątku Ościka, mimo, że nie została wspomnianą w jego testamencie. Oto w r. 1436 Zygmunt Kiejstutowicz zatwierdził posag i wiano żonie Ościka Annie8). Pośród dóbr, na których Ościk je zabezpieczył, wymieniona jest jego ojczysta posiadłość, wieś Dewklebiszki nad rzeką Duksztą 4). Rzeczka ta wpada do Wilji w odległości około mili na płd. wsch. od Kiernowa, tam też leżały Dewklebiszki, których dziś napróźno na mapach poszukujemy. Okazuje się, że Ościk oprócz 5 osad wymienionych w swoim testamencie musiał mieć więcej jeszcze wsi w okolicach Kiernowa, których jednak niestety z wyjątkiem jednej, dopiero co wspomnianej, w skąpych źródłach z owych czasów wykryć nie podobna.
W strony Kiernowa skierowany był szereg rejz krzyżac kich w koncu XIV wieku. Jedna z tych rejz, przedsięwzięta w zimie r. 1385, wiodła z okolic Kowna na wschód, na Kiernów. Wedle dochowanego opisu tej rejzy 1), dalsza droga wiodła z Kiernowa na północ do odległych o 4 mile stamtąd Helwan, a dalej: "von Gelwin czu Sirputtindorffe off der Swintoppe II mile, von dannen ist 1 mile czu Wilkamergen, von Wilkamergen czu Dewilto 1 mile". Na drodze więc rejzy krzyżackiej dwie mile od Helwan a milę od Wilkomierza leżała nad rzeką Świętą osada Sirputtendorf, której niemiecka nazwa odpowiada niewątpliwie litewskiej formie Syrpuciszki
Kiedy w r. 1533 król Zygmunt Stary rozesłał listy zapowiednie na sejm walny do Wilna, kancelarja wielkoksiążęca zaadresowała list do Jerzego Ościka: „do pana Syrpucia" 3).
3) Lubawskij, Litowsko-ruskij sejm, str. 472, uw. 113 oraz Dodatek str. 23.
Jerzy był prawnukiem Krystyna Ościka a praprawnukiem Syrpucia, którego pamięć zachował i wskrzesił w swym przydomku. A syn jego Mikołaj Jurjewicz Ościkowicz stale już tym przydomkiem się posługuje 4).
�) Boniecki, Poczet, str. 228.
 |
| Herbarz Rycerstwa W. X. Litewskiego Compendium |
 |
| Teodora Narbuta Pomniejsze Pisma Historyczne Szczególnie do Historyi Litwy Odnoszące się |
Известно также, что Радивилы покровительствовали и отправляли на учебу литовских лютеранских деятелей в Пруссию, которые служили пасторами, были учеными и переводили на литовский язык духовные песни.
Из Иеронима Менцелиуса дедикации Николаю Радивилу 1558 год (Birzyska , Aleksandrynas; Stanislovas Rapolionis)
"Литва имела и теперь имеет много набожных и хорошо образованных известных мужей, среди которых могу упомянуть доктора
Абраома, Магистра Юрия и Мартина Мажвида, также доктора станислава Рапогелана"
Georgius Sablocius Lituanus nobilis
Альбрехт рекомендовал Николаю Радивилу Черного Георгия Заблоцкого
Николай радивил черный написал письмо Кристофу где рекомендовал на учебу ряд литовских бояр, и чтоб инспектором был "Георгий Заблоцкий"
Кристоф из Штутгарта ответил, что приятно принять молодых людей.
Мажвидас писал Альбрехту "когда твоя высокость вежливо пригласила меня из Литвы"
Письмо Альбрехта Миколаю Черному Радивилу 26 янвяря 1545 года
"неможем от вашего благородия скрыть, что яснейший и ученьшый, намверный и дорогой Станислав Рафалович... "
Письмо князя Альбрехта Николаю Радивилу 4 сентября 1545 года
"получили от вашего благородия письмо, писанное из Вильнюса июня месяца ..
в котором ваша светласть рекомендовала брата Станислава Рапагелана"
1545 I 10 письмо Альбрехта Николаю Радивилу с рекомендацией Юрия Заблоцкого
1542 x 27 Альбрехта письмо Станислау Гаштовту о прибывшем с рекомендацией Абрама Кульвеца
1545 I 2 письмо Альбрехта Миколаю Радивилу, прося опекать прибывшего в Литву Кульвеца
В 1596 г. находим Яна Шадуйку(родом из Упитских бояр) в свите Юргиса и Йонаса Радивилов, поступавших в Базельский университет, где тот вписан как "слуга" Радивилов
САМ Ян Шадуйка В 1547 году в Кенигсберге вписан в кенигсберге как студент Johannes Schaduk Lithuanus.
Об этом писалось в книгах Aleksandrynas, Birziska; Stanslovas Rapolionis; A. Jovaisas; Martyno Mazvydo rastai ir ju saltiniai / Guido Michelini и подобных работах про Мартина Мажвида и литовских дейтелей в Пруссии.
письма Альбрехта Прусского, Альбрехта Гаштольда, Миколая Радивила по поводу Кульвеца
Theodor Wotschke: A. C.. Altpreuß. Monatsschrift 42 (1905), S. 153-252
https://archive.org/stream/Altpreussische_Monatsschrift-42#page/n195/mode/2up
V. Biržiška Aleksandrynas
Stanislovas Rapolionis сб. документов по станиславу Раполонису и А. Кульвецу - прусско литовским деятелям реформации
Jovaišas, Albinas Martynas Mažvydas: pirmosios lietuviškos knygos parengėjas / Albinas Jovaišas. - Kaunas: Šviesa, 1996.
Jie parašė pirmąsias lietuviškas knygas / Albinas Jovaišas. - Vilnius: Lietuvių literatūros ir tautosakos institutas, 2009.
Mazvydas, Martynas Katekizmas ir kiti rastai / Ivadas:S.Zukas. - Vilnius: Baltos lankos, 1993. - 719,[1] s. – (Bibl.Baltica)).
Martynas Mažvydas: pirmosios lietuviškos knygos parengėjas / Albinas Jovaišas. - Kaunas: Šviesa, 1996.
Ян Кристоф Краинский 1663 в письме про Библию Хилинского
Litwa postradała
Bibliey w Języku swoim
ale ostatnie votum JM Pana Raieckiego Marszałka
Lidskiego, a Directora na on czas, ... ponieważ nas ta Biblia nic niekosztuię, y
owszem niech bedzie w druku
powiedziawszy ze Litwania pilnie barzo Nowum
Testamentum potrzebuie
uchwalił po 10 grosz z włoki z tych Powiatow, gdzie
iest Lingvam Lithvanicam usus w Prusiech.
Z tych tedy przyczyn (niechcąc oraz
przytym urazić Krola y Commisarzow ani frustrati Kray Litewski w
Bibliey)
...Litwania pilnie barzo Nowum Testamentum potrzebuie. Nim totam
skonczono będzie, wczesnie gotowy bedzie y Stary Testament, bo Kurfirszt JeoMosc
Brandenburgski wprzyszły tydzien posyła W M Panom zupełną Biblią Litewską
manuskript z Biblioteki swoiey Krolewieckiey za ktorą assecurował się Xiąże
JMosc Radzwiłł Pan moy
Труды Академии наук Литовской ССР: Общественные науки. Серия А, 1971, c. 101
Symon Rudwalis boiar
В 1631 г. Радивил дает такой фундуш, где требует проповедника и катехизиста "литовского" для "литовского" богослужения( Arkheograficheskīĭ sbornik dokumentov otnosi︠a︡shchikhsi︠a︡ k istorīi ..., Том 8)
w majętności naszej kiejdańskiej, częscią w powiecie kowieńskim, częścią w księstwie żmudzkiem i w powiecie upitskim leżącej
w Kiejdanach mają być zawżdy dwaj kaznodzieje od nas i successorow albo potomkow naszych podawani, a od Synodu S. zborów W. X. L. Ewangelickich połani, jeden dla polskiego, drugi dla litewskiego nabożeństwa...
Tamże ma być chowany kathechysta Litewskiego języka umiejętny..
A ten kaznodzieja i katechysta litewski będą ktorykolwiek z nich na każdy tydzień raz do Zboru pomienionego Birżańskiego dla ćwiczenia w słowie Bożym i nabożeństwie chrześciańskiem pospolstwa zjeżdżac.
A co się tycze Zboru Bojnarowskiego, tam także na każdy tydzienń raz jeden albo minister, albo kathechysta z Nowomiejskiego naszego Zboru zjeżdżać i litewskie nabożenstwo odprawować ma.
Kniga Nobaznistes Krikśćioniszkos Ant garbos Diewuy Traycey Sźwentoy Wienatijam: Ant wartoima Baźnićioms dides Kunigistes Lietuwos iszduota. [церквям ВКЛ издана] Kiedaynise: Druk 1653
JaśnieOświeconemu Xiążęciu Jego Mci A Panu Januszowi Radzwiliwi G. Panstwa Rzymskiego na Birżach i Dubinkach Xiążęciu Woiewodzie Wilenskiemy Hetmanowi Polnemu Wielk. Xięstwa Litew.
Panu i Dobrodziejowi nam wielce miłościwy
ЯсноОсвецоны княже его милости Пане Януш Радивил граф священной римской империи, княже на Биржах и Дубинках, воевода виленский, гетман польном ВКЛ, пане и благодетель нам очень милостивый!
Nie przygodnym iakim ale w niebie samym bez pochyby umiarkowanym trefunkiem tey książki nabożeństwa chrześciańskiego Ewangelickiego w ięzyku Litewskim z prasy drukarskiey na świat Litewski wyście oraz z wspaniałym W. X. Mci na pierwsze w Wielkim Xięstwie Litewskim Wojewodtwo concurriuie wiazdem ... przy powszechnych y winszownych acclamacyach wesołe też y krzykliwe w Ewangeliach Pana Jezusowych, psalmach Dawidowych, hymnach duchownych y nabożnych modlitwach po zborach y domach Ewangelickich Litewskich odzywać się będą głosy.
Не случайным образом, но в небе самом совпадением издания той книжки богослужения евангелического на языке ЛИТОВСКОМ с печати друкарской на свет литовский вместе с выдающимся его княжеской милости на первое в ВКЛ воеводство вступлением … при повсеместных поздравлениях весело и громогласно в евангелиях пана езуса, псалмах давида, гимнах духовных и набожных молитвах по сборам и домам евангелическим ЛИТОВСКИМ будут звучать голоса.
... a mianowicie zbor i szkołę Kieydańską godnymiś y uczonymi ludźmi osadził przez coś znamienita do nich auditorow y młodzi rozmaitego stanu y narodu zwabił chwalebnie uchwalonemi porzadkami ugruntował wczesnemi y wysmienitemi budynkami przyozdobił aleś też tam Drukarnja z którey ta święta księga zbawienney zabawie wielce służąca… Odbierajże tedy jaśnie Oświecony Xiąże ... tym krajom naszym Litewskim wielce potrzebny y pożyteczny owoc; a odbieray wesołym sercem y twarzą; odbieray Typographiey swej z ktorey zasie zbory Litewskie tę księgę ochotnie odebrawszy na pomnożenie chwały Bożey na pożytek swoy y poddanych W. Xcey Mci zbawienny oney zażywać y z niey za długo fortunne zdrowie samego y całego Oświeconego Domy W. X. Mci a przytym za szczęśliwe na tym wojewodzym y Hetmańskim Urzędzie powodzenie Pana Boga zawsze prosić będą. Do czego my Słudzy Boży a życzliwi Bogomodlcy W. X. M. … obiecuiemy oddawać się przytym w miłościwą łaskę W. X. Mci Pana y Dobrodzieja naszego miłościwego W Kieydanach dni 1 Maia Roku Pańskiego 1653
… а именно, чтобы сбор и школу Кейданскую достойными и учоными людьми обеспечил, привлек молодежь и разных сословий народ, зданиями украсил, но также друкарню обеспечил, из которой вышла та святая книга избавлению служащая.. Получай же ясно освецоный княже от наших краев Литовских очень необходиый и полезный плод; получай веселым сердцем и лицом; получай же от типографии своей из которой зборы Литовские ту книгу охотно взявши на умножение хвалы Божей на пользу свою и на подданых Княжеской милости спасение и с ней за долгую успешную жизнь и здоровье самой великой княжеской милости и его дома, а также за счастье на той воеводской и гетманской должности Господа Бога всегда просить будут. Для чего мы слуги божие и доброжелательные богомольцы за великую княжецкую милость свято обещаем отадаваться в милостивую ласку Великой Милости Пана и Благодетеля нашего милостивого. В Кейданах 1 мая 1653
Подпись: W. X. Mci Pana Dobrodzieia y Patrona naszego Mciwego Uniżeni Słudzy y Bogomodlcy
В. Кн. Милости Пана Благодетеля и патрона нашего милостивого униженые слуги и богомольцы
Do chrześcieńskiego a łaskawego czytelnika PRZEDMOWA
...My starszy Dozorcy y pasterze zborow Litewskich [maiąc] wielki niedostatek Książek w tym ięzyku do codziennego nabożeństwa chrześciańskego należących a maiąc po temu Drukarnią swieżo teraz znaczym kosztem y nakładem Jaśnie Oświeconego Xiążęcia J. Mci Pana Woiewody Wileńskiego y Hetmana Polnego do Kieydan wprowadzona z powinności naszey pasterskiey na pomnożenie chwały Bożey y pociechę dusz ludzkich W TYM NARODZIE NASZYM tę księgę Psalmow hymnow duchownych y nabożnych modlitew na światło Synodu naszego prowincyalnego wydaiemy; y taką o niey informacyą dawamy.
К христианскому читателью предисловие
Мы старшие дозорцы и пастыри зборов Литовских, имея большой недостаток необходимых книжек в том языке к ежедневному богослужению христианскому и имея поэтому друкарню недавно со значительными средствами и тиражом ясно освецоного князя его милости пана воеводы виленского и гетмана польного, в Кейданы поставлены из-за повинности нашей пастырской на увеличение хвалы божей и на утешение душ человеческих В ТОМ НАРОДЕ НАШЕМ, ту книгу псалмов гимнов духовных и набожных молитв на рассмотрение синода нашего провинциального выдаем; и такую информацию о ней даем.
Naprzod. Nasz Psalterz Stephana Jawgila, Burmistrza Kieydańskiego y w tymże zborze seniora świeckiego z Kancyonału Polskiego na Litewski ięzyk szczęśliwie przetłumaczony
Прежде всего. Наш Псалтырь Стефана Яугила, Бурмистра Кейданского и в том же сборе сеньора свецкого с Канционала Польского на Литовский язык счастливо переведен.
Также Стефан Телега Яугила Литвин из Кейданяй(Stephanus Telega Kiedano Lithuanus) бурмистр Кедайняй написал эпиграмму Радивилу
обращается к нему такими словами:
Ianušie Radiwiłay, Kunigaykszti, Pone,
Waywada Wilniaus, dides Lietuwos Hetmone
Януш Радивилас, Князь, Пан,
Воевода Вильнюсский, Великий Литовский Гетман
Bažnyčiai, jos reikmenei esi geradėju
O teviškes nuspaustos stripriu apgynėju
Костелу, его нуждам еси ты добродеем
а отчизны угнетенной крепким защитником
Богуслав Радивил был членом синода кальвинистов в Литве, который постановил перевести Библию на литовский язык, что и выполнил Богуслав Хилинский.
До сих пор на тот язык Святое Письмо не было переведено с того времени, когда Литва в 1387 году стараниями славного короля Йогайлы после соединения ВКЛ с Польским королевством принял христианскую веру.
Все со славного Оксфордского университета отцов свидетельсва и решения, ...
Светлейшему и высочайшему великому пану Богуславу Радивилу, Божьей милостью на Биржах и Дубинках, Слуцка и Копыля княжичю ..
Андрею Музониюсу ... Виленского дистрикта суперинтенданту
Йону Авдеевичу ... Виленского костела проповеднику
Теодору Скроцкому ... проповеднику Науяместиса
Христофору Довгяле Стришке
Поскольку уже раньше заметил, что уже от 1387 года(в котором набожнейшего короля Йогайлы стараниями Литва приняла христианскую веру) много ученых набожных людей напрасно верит, что божьем наущеним будет поощрен, такой, который Святое Письмо в этот язык перевел бы( а он широко используется далеко не только в ширину и длинну тянущихся пределах, но и в соседних краях: в Ливонии, Куршах, Пруссии, Черной Руси, даже до самой Московской границы)
боярин Жемайтии Hosteyke был упомянут в Codex epistolari Wytoldi
с. 23 фамилии бояр жемайтских (1390г. немецкий яз.): Maisebuth, Dirkstel, Ruckunde, Jawschen, Sqwaybuth, Eymund, Dawchs, Ragel, Skutez, Zilpe, Pampli, Eywild, Eycutte, Bimunt, Surgail, Gelwan, Clawssegail, Hosteike, Gyneoth, Jotheke, Dramutte...
В имении Радивилов - Биржах( из книги Lietuviu kalba viesajame gyvenime) :
Frater Bythner, Rector Szkoły Birzanskiey, aby właskawey dalszey zostawił promoty, jako godne Subjectum usilnie zalecamy, Lecz ze w języku Niemieckim y Litewskim exercitowany nie jest, ze ani Litewskich ani Niemieckich zgromadzenia Birzanskiego Dziatek doskonale informowac nie moze. Zaczym jako w przeszłym Roku tak y teraz upraszamy do Distriknu N. y do Szkoły Birzanskiey o Jm Pana Baczanskiego ConRectora Kieydanskiego jako doskonałego Litwina.
отец битнер, ректор Биржанской школы неопытный в немецком и литовском языке, вследствие чего приглашают в биржанскую школу Бачанского Ко Ректора Кейданского искуссного Литвина
1762.VI.2 Биржай
Instamus do Koscioła B. wielce gdyby dla defectu wielkiego we Żborze Birzańskim organisty, Grybas Organista Kieydański mogł bydz przeniesiony do Birz, z tych racyi, ile że w graniu perfekt, y w ięzyku Litewskim doskonały, do Informowani Młodzi Sposobny
Грибаса Органиста Кейданского хотят перенести в Биржай, потому что превосходно играет и в языке Литовском совершенный
1774.VI.24 Биржай
Inauguracya Zboru tuteyszego nowo wybudowanego, w dwoiakim Języku tak polskim iako y litewskim przy licznym Nacisku osobliwie Zgromadzenia Litewskiego, z rożnych Parafii Distryktu tego
инаугурация новопостроенного Биржайского збора проводилась в двояком языке польском и литовском, при численном преобладании Литовского общества
O początkach, wywodach, dzielnościach, sprawach rycerskich, s. 283-284
Tak bogow swych błagali według zwykłych czarow
A kiejstut rzecz uczynił do wszystkich Boiarow
Bądz wam dzięki wassey pracze y wassey dzielnosczi
Ktore szie dla oyczystych podieli wolnoszi
Obronili szie granicz swych od Niemczow srogich
Y tym dament wolnosczi zmocznilisczie drogich
Przetos z wesselem wssysczi obchodzmy dzien swiety
By nas tryumph domowym Bogom byl przyiety
Przyozdobczies wiencami wssyszy glowy swoie
A rozwiesczie zwycziestwa znak Niemieczkie zbroie
To rzekwssy otoczony ustow swych wielkosczią
Upadl przed Boskow onych Poganskich swiątosczią
A z zielonego debu wlozyl wieniecz na sie
Tak Gastolt, Oscik czynią y Radziwil zaszie
Tam zwykle modly czyniącz mleko na oltarze
Leią a owiecz kladą zabitych po parze
Kieystut sam wziąl dwa rogi miodu szyczonego
Y wylal na Mogily zglyska swieczonego
Krew drudzy zbitych bydląt leią na Mogily
A wtym sie toczy sliski wąsz iak kląb zawily
( пометка на полях у Стрыйковского: Wąs bog Litewski Giwoites albo Ziemiennik zwany )
Także się piącią zwicią po mogile toczyl
Potym na ołtarz onych pełen ofiar wskoczył
Czolga sie, mleka z miodem zmieszanem kosztującz
Czern "O Ziemiennik!" - krzyczy - Zimiennik!" dudkując
A Kiejstut z nabożeństwa sam się krzyżem ściele,
Wąż ksykając wznosi łeb, czołgając się śmiele
Czołem mu wszyscy biją, Giwojte! wołając,
Giwojte muszu Dewos! Dewos! powtarzając.
Zatym z ołtarza włokąc przeguby zawiłe
Skrył się w rozpadłą grobów usutą mogiłę.
W tym rejtera w zupełnej zbroi pochwycili,
A związanego z koniem na stos drew wrzucili.
I zapalili krzycząc: O dziewule musu, Plah posis sytu wakiu zinei grechu iussu!
Czerń zaś na żgliskach kniaziow swoich lała miody Takie odprawowali tryumphów obchody
Комментариев нет:
Отправить комментарий