Литвинисты утверждают, что, дескать, не было никаких документов или присяг на литовском языке в ВКЛ, однако, как можно убедиться, - это ложь.
Известны были присяги на литовском языке, которые составлялись для литовских крестьян, не умевших никакого другого языка, кроме своего. Поэтому вашему вниманию представляются материалы, статьи показывающие примеры таких присяг.
Ив. Яковл. Спрогисъ, “Литовскiй языкъ въ памятникахъ юридической письменности”, Извѣстія Императорской Академіи Наукъ, 4:4 (1896), 415–420
A r c h i v u m Lithuanicu m 6, 2 0 0 4, D. Burba, Penkios neskelbtos XVII-XVIII amžiauslietuviškos LDK priesaikos
1648 METŲ BIRŽELIO 20 DIENOS IŠRAŠAS IŠ UKMERGĖS
PILIES TEISMO KNYGŲ.
1664 METŲ SAUSIO 19 DIENOS VILNIAUS ŽEMĖS TEISMO
TRIJŲ KARALIŲ SESIJOJE SVARSTYTAS SKUNDAS.
Asz lurgis lonautas y r Asz Martinas Kūlis pry
siekiam Ponuy Dewuy Wisu galanciam Traycey szwinta
m [sic!] wienam ont to kayp teysey paddoniey ios milistas
ponios Arnolfienias giedraytienies yr Ponu funu los
milistas paddoniey Zieloboy pazawu Ponios mušu PomieĮnie]
nie pirma apotam io mislista [sic!] Ponas lonas Arnolfonis
Giedreytis Preyk [sic!] gwaltownam Vzioimi un namu mušu teypo
daugiel yr tokiu Turgų miewu [... ] yr galwiiu Kapo reiestry
y Raszita ir ideta ir musp uz grebe ir unt pazitka
sawa apiwerte unko Kaypo Sprawedliway prisiekiaĮm]
Teypo mumus Ponie dewe padek' Aiey nietieyfibey
Prysiekiame ponie Dewe mus Azumuszk
1675 METU LAPKRIČIO 28 DIENOS (1676 METU SAUSIO 2 DIE-
NOS^) UKMERGĖS KOMPROMISINIO TEISMO SPRENDIMAS.
] Asz Martynas, asz lonas, asz Michalas, Petras / / [5] ir Adamas Karwieley,
sunūs Martyna, asz Krystyna Puszycia Karweluniena prysiekieme ponu dewu
visagalincziam, traycziey szwintey wienam vnt tu, kayp mes nog sio czesa milos-
tiuam ponu saua ponu Boguszu, paczey poniey ir waykamus io zyczliwe, szczyre,
niemislidami ape izbiegimu, ne ig ioki walszcziu nesikraustysemesi^^ pakolay po-
nas deuas mus leykis ir waykielus mušu, szczyre služysieme ir niezdrodisime, bo
iow buwam už sawa piktu misli užslužy koroniu, wisokiey biloy klausiseme kaip
ponus sawa, vienas vž uisus, o wisy vz wienu tayduiemes^, ruczyiemes, kayp
žmones wlosni czione gimi io milistas ponu Boguszia. Keip tiesiey prysiekiem,
pone deue mumus padeyk, o iey netęsey, pone deue mus vszĮmuszk] vnt kuna
ir duszias.
1677 METŲ BIRŽELIO 19 DIENOS IŠRAŠAS IŠ UKMERGĖS KOM-
PROMISINIO TEISMO BYLŲ
] AB Filipas yrasz Woytiechas Krunay Prysiekiam PonuĮy]
diewuy Troycy Szuientiy wienczney [sic!] antato, kaypo piewa
pawadintiy Pruday ira ti kroi mufu ir Poną Mufu
ir mes in, ir teway mufu kaypo fawa wtosnaiu pieva [?]
ir mes prawiem nog fanu gadinu, Taypegi du Bnuru
gruntą kury wenia ponas Jurgis Kaminfkas, anta toia
pruda kaypo irtie duiau fzniuray mufu tikrą granica
Anta to wifo kaypo sczyrey Ponie dEwiem pakarok an=
taduszios y kona.
1795 METŲ SAUSIO 14 DIENOS LIETUVIŠKA PRIESAIKA.
Asz Emest Mejer Prysieku PDiewu Wysagalincziam Treycey
Szwętoy Wienam ant ta = kaypo Awizas fupirktas Įoniszki
niekietina būti iszwesztos ufz Rubezios, tiktay ingDwaro
Malgužyna Lietuwa pry Groniczies afanti, ant reykalu Fol=
warka ir Furazu iszta Folwarka prygulincziu ant ka
kaypo teysinga Prysiekiu tayp man Ponie Diewie pa-
dek yr niekattu Muku funaus Ja=
Biržų dvaro teismo knygos 1620-1745
Lietuvos TSR aukštųjų mokyklų mokslo darbai. Bibliotekininkystės ir bibliografijos klausymai IV
Mindaugas Šinkūnas, 1680 m. lietuviška priesaika dėl Svobiškio dvaro žemių
также читайте: XVII amžiaus Ukmergės teismų
lietuviškos priesaikos ir jų kalbos santykis
su dabartine širvintiškių patarme, Aurimas Markevičius, Archivum Lihuanicum 10, 2008
4 DĮimitras] Daugėla, „Lietuvių kalbos lieka-nos Lietuvos didžiosios kunigaikštystės teismuose", LT(Lietuviu Tauta) 1(2), 1909, p. 352.
Jablonskis Konstantinas, Lietuvių kultūra ir jos veikėjai
1.
Iš 1624 m. sausio 11 d. Upytės žemės teismo sprendimo
UpZ 12, l. 37a
Asz Morkus Mikolaiunas, asz Węckus Iononis, a (s) z
Morkus Zalapurwis, asz Stasius Iurgionis, asz Staniulis
Orenas, asz Waitiekus Mikolaiunas, asz Masis Iorgionis,
asz Petrulis Iurgionis, asz Martinas Moteiunas, asz Ma
tulis Grigonis, asz Iusius Iogonis1, asz Walius Iogonis1
prysiekiami Ponuy Diewuy Wisagalinciamui, Traicey
Swiętai wienamui an ta: kada ponas Sicinskas uzusuntęs
uredniką ir tarnus su paddonaisias sawa ant musu wlosnu
piewu Sązyliu mumis pačius izwaikia, piewas musu gwof-
tu nupiowe, dalgias, sermėgas, ratus, arklus, pawalkus ir
dawg kitu rieciu1 2, kaipo musu zielaboia ira apraszyta,
paiema ir pagreba. Ant ta kaipo sprawiedliway prysiekia-
me, teip mumis Pone Diewe padeki, a iay niesprawiedliway
prysiekiam, Ponie Diewe mumis uzmuski.
1.
2.
Iš 1634 m. gegužės 9 d. Ukmergės pilies teismo sprendimo
UkP 17, t. 533a
Asz Tomkus Iononis, ir asz Iagneszka Ionene, ir asz
Iakubas Iononis, ir asz Tamulis Iononis, ir asz Paliulis
Iononis, ir asz Iurgis Akmenionas, yr asz Samuelis Szy-
maitis prisiekieme Ponuy Diew-uy Traycey Swientey wie-
namu anta to, iaog mes nekada nebuwom padonays ios
milistas ponios Oziemblowskienes ir dawnesteis neuse-
deiame ir wieczystey prowey nepriguli, ale esme padonays
jos milistos ponios Petkunenes yr anay amzinays czesays
prigulim. Anta to prisiekieme po teysey, teyp mumus Pone
Dewe padeki, o iey ne po teysey, Dewe mus užmušk ant
dusios ir ant kuna.
3.
Iš 1642 m. spalio 3 d. Įrašo Upytės žemės teismo knygose
UpZ 19, L 221
Asz Palanya Adamaycia, rykunya pono Iono Purtikos,
prysiekiu Ponuy Dewuy Troycey wienatimam an to, kadu
manie padoniey pono Lipsko yr matzonkos ia Mateius Jur-
gionis, Baniulis ir Balčius be iokios kaltibes mane pres
wartus poną mano dwaro Niewiezniku an wiesza kiala ir
ant gruntą poną mana sumimusia piantimis kirwio yr
wezdays,— an to Ponuy Dewuy prysiekiu. Iay po tesiay
siekiu, Ponie Diewie pamideki, a iay nietesiey siekiu, Po-
nie Dewe mani vszmuski.
4.
Iš 1653 m. sausio 10 d. Įrašo Upytės žemės teismo knygose
UpZ 12, L 338a
Asz Jozefas Kasperaytis puodžius3, padonas jo milistos
ponios Micholienes Gambrenes, prysiekiu Ponu Dewu
Treycey Swęntey wienam an to, кауро urednikas poną Za-
wacka Mackiewicius yz wlosna lepima yr suntima paties
poną Zawacka miestali Puszolota un turgaws plęcia su-
musia, a potam'b ing pati poną Zawacką tamey mestiali
Puszolota esenti su arkliu yr su rateys nuwede, an to кау
ро ponas Zawackas patsey prieg saw wirwe suryst liepies
yr su tuo grabezium yng maetnasti sawa Paleweni yng
węzenę parsunta yr tynay kaladey wezeney laykia; an to
кауро arkli su ratays yr su puodeys an turgus Puszolotia
pagrėbė patsay, ant sawa pazitka apwertia, y an to кауро
tas grabezius teyp daugal, кауро zielaboy pazawnoy para-
sita, kasztowoia. An to wisa kayp sprawedliwey prysekiu,
teyp man Pone Dewe padek, a4 iay niesprawedliwey, Pone
Dewe užmušk.
5.
Iš 1669 m. kovo 20 d. Ukmergės kaptūro teismo sprendimo
UkZ 8, L 333
a) Asz Iozephas Kazlawskas, asz Kasperas Medžiū
nas, asz Stanislawas Zurowskas, asz Pawilas Lav/ryna-
nis, asz Andreius Kiszkelis, asz Petras Grygalunas, asz
Matulis Taleykis, asz Mikulis Lawelis prysiekiam Panuy
Diewuy Wisagalunciam, Treycey Szwintay wienamuy ant
to, iok isz palepima ir pasiuntimą ia milistas pana Kasa-
kawska panas Pawsza ir paney Drewickay ant dabrawal-
na kiela walakose musu, wadinamose Traliskis, ingi misz-
ku wazioiuncio mus bez dawima prycinias sumusze. Keyp
vnt ta sprawedliway prysiekiam, teyp mumus Pane Diewe
padek, a iey niesprawiedliway, Panie Diewie mus
vzmuszk.
b) Asz Iurgis Ozenis, asz Tamaszius Azenis, asz Mi
kulis Lawelis prysiekiam Panų Diewu Wisagalinciamuy
Treycey Swintay an ta, iok isz palepima ir pasiuntimą ia
milistas pana Kasakawska paney Drewickay ir panas Paw-
sza an ta dabrawalna kiela walakosa musu, wadinamose
Traliskis, ing miszka wazioiuncios be dawima prieinąs
arklu treiata — wiena mana Iurgia bėru, usz kuri pirgda-
inas dawiow kapu asztonaliku, antra mana Mikolaiows
arkli szirma, vsz kuri pirgdamas dawiow kapu dwidesimt,
treciu mana Tamaszaws kumely, usz kuria pirgdamas da-
wiow kapu dwilika,— gwaltowney pagrėbė. Keyp an ta
sprawiedliway prysiekiam, teyp mumus Panie Diewe pa
dek, a iey niesprawiedliway, Panie Diewe mus užmušk.
6 .
Iš 1675 m. lapkričio 29 d. Ukmergės kapturo teismo
sprendimo
UkZ 17, L 408a
Asz Motieius Brazionis prisiekiu Ponu Diewuy Wisa-
galinciam, Treycey Szwentey wienamuy anta to, keyp tey-
sibey io milista ponas Ionas Paczabutas, lowczus Wilka-
mirgies, atioias su didžia drawgia žmonių cialedzia sawa
po sodžium, wadinamuiu Rapiszkiu, emis mani nog arlda
aranti, muszdamas, mardawodamas uz vpes Marnakies
uzweda ir ti nuwedis pacey io milista ponas5 lawczus wez-
deys namilaszirdingay ba iokios priczinios sumusia, su-
mardawoia ir dabar togi cziesu pagraskaz ir pachwolka
padare. Anta to keyp teysibey prisiekiu, teyp man Poną
Diewa padek, o iay nateysey, Pana Diewa mani vzumuszk.
XVIII AMŽIAUS GALO PRIESAIKOS FORMULĖ
PAGIRIO ŪKININKAMS
Orig. Centraliniame valstybės archyve Kaune, Dusetų dvaro
raštų tarpe
Rota przysięgi dla tych, ktorzy kolo
puszczy siedzą
Asz NN prysiekiu Panų Diewu Wisugaluncziu Trayczay
Switay Wienatiniu, keyb miszka nie tiktey žiemuy, ale y
waserui wierney y pilney saugasiu, szkadas nikakias ani
pac per sawi niedirbsiu, ani swetimai welszczui, ani sawai
dirbt zwalisiu, žedeimey i dawaneis ani per sawi, ani per
pačiu, ani per weikus, ani per szeiminus y per pretielus sa-
wu, suwedziat niesidosiu, grebiežus y szkadu padaritu
atimtie, anas tikrey szczerey skarbu atadotie, y ku pare-
giesiu su kryudu skarbu, a pac ažu anų azustatie niepaga-
lesiu, tomet panam albo wiresniejem nieadwilgdama da-
niesztie, czalnas atrastas unt krasztu ežerą sukapat ir
sugurdint, visus vėl prisakimus keyb nay pilnios ažleikit,
wisus iszkalbetus punktus daturet žedu, teyb man Panie
Diewie padieg y \viszi Swintiei, a kad nieszczyrey prysie-
kiu, Panie Diewie man ukarak.
DVARO TARNAUTOJŲ PRIESAIKOS
1791 metų tijūno, dešimtininko, sėjiko ir miško sargo
priesaikos formulių lietuviški tekstai
Iš Onuškio dvaro, Ukmergės pav., inventoriaus
Ze się dla regulaminu ustanawiają ciuni, džiesiątnicy
y siewce, y ažeby z nich wiernošč pewnieysza byla, wy-
szczegulnia się dla každego rota przysięgi:
D la c i u n o w
Mes N. N. prysiekiam Panų Diewiu Wieszpati, kad bū
dama tiunistiey dwara sawa ind wisa gierybies — pryiem-
nas y iszeydas — panų musu keyp naywierniou y nay-
sprawiedliwiou rundysma ir pilnawošma skarbu tu, nie-
uwažajunt in unt kaznios baynistes dwara, albo na tu pa
ežiu sawa ¿maniu paezestymu, albo keypo kaku kalwiek
regiedema ar girdėdama szkadu dėl dwara sawa papilnė
tu, und nieką nieuwažojunt tojas dosma žyniu wirasnem-
siįem] dwara sawa. Kepa tu wierney y žyczliwey und ta
sprawiedliwey piln f i] sty busma, teyp mum Ponie Diewe
padiek, a jego niesprawiedliwey, ažmuszk mums und du-
szas y und kuna.
2 ndo. Dla dziesiątnikow
Mes N. N. prysiekiam Panų Diewu Wieszpati, kad bū
dama diesetnikeys walszcziu sawa und wisa rundymais
na dwara padieta ir pawinestes musu, nieuwažojunt in ka-
kios meylos, czestimos, welas nietureiunt und katra Susie
du sawa pikezia, sprawiedliwey, wierney y dėl skarbu sa-
wa pana busma žyczliwi, a kadu kokiu kalwiek regietum
albo girdėtum dėl dwara musu szkadu, toias dosma žyniu
wiresnibes dwara sawa. Keypa to und wisa wierni ir žycž-
liwi busma, teyp mum Ponie Diewie padiek, a iesli nie-
sprawiedliwey, Panie Diewie ažrnuszk mum und duszies y
un kuna.
3tio. DJa siewcow
Mes N. N. prysiekiam Panų Diewu Wieszpati, kad bū
dama paslatiti und sektas wisu grūdu dwara sawa, spra- i
wiedliwey, wierney ir nayžyczliwiou dėl dwara paslugu
tu pilnisma, a jego regietum albo girdėtum dėl dwara
kakiu szkadu, toias und nieką nieuwažająt be naymažes-
nias baynistes wiresnibes, dwara sawa dosma žyniu. Kay-
pa to wierney, sprawiedliwey y paszcziwey dažuresma yr
saugosma, teyp mum Panie Diewie padiek, a iego niespra-
wiedliwey, Panie Diewe ažrnuszk mum und duszas ir und
kuna.
Rota p r z y s i ę g i dla lešniczych
Mas N. N. prysiekiam Panų Diewu Wieszpati und ta, 1
kad būdama pas (ta) titi nuog poną sawa dėl saugima misz-
ka, teyp dwarnu, keyp ir sadzias sawa, niwienam swiety-
mam ani niedodunt, a jego aszwistum albo girdėtum nie
tyktey swetymu, ale yr sawa zmaniu be žynias dwara misz-
ki būdama, toias dosma žyniu wirszynikeys dwara sawa.
Keypa to wierney, sprawiedliwey yr szczyrey daturesma '
yr dažuresma, teyp mums Panie Diewie padek, a jegu nie-
teysyngey, Panie Diewie ažrnuszk mum und duszias y und
kuna.
KITI PRIESAIKŲ TEKSTAI
1. 1633—1641 m. priesaika
Originalas Lietuvių. mokslo draugijoje, tur būt, Kau-
natavo dvaro dokumentų tarpe (K4). Atskiras lapelis,
vartotas fascikulo raštams aplenkti. Atvirkščiajame šone
užrašas: Sprawa z panią Januszkiewiczową w tym fasty-
kule wszystk[a] pilnowac, przyznania na tych rokach nie
pilnowali, miala kwitacyią y [s] synami przyznac w roku
1648 na rokach trzykrolskich. Antras užrašas: Niepotrzeb-
na, w Kita [a] na [ch] p. Jan [us] zkiewiczowa o zastawę
Pooszy.1
Asž Luce1 2 Dawginayte2, asz3 Stanislowas Andreykay-
tis4 prysiekiama Ponuy Dewuy Traycey Szwentay we-
natiiam anta to, iog tasay Stanislowas Giedžius, kietines
wyra mana jr patewj mana5 nug[i]diyte6 isz ligos nog
žolu uzdotu, o wietoy izgidima pikciaws abzolineiay ir isz
to numirė; teypaiawg banda musu ir awis vsz tawa piktu
darbu ir abzolineima padwese; teypa [i] awg iawti, kuri
pirkome, uz nedawima taw pagaričiu abzoliney ir dwe-
sent tarn iawciuy nagus nupiawstey; teypaiawg iog iz
sena esi zolinikas ir zinis didis ir dawg zmoniemus par
wisa sawa amzi isžkadu darey. Anta to wisa kaypo teysey
prisiekiema, teyp mumus Pone Dewe padek, o iaygi ne-
teysey, Pone Dewe mus uzmuszk ant kuna ir ant duszes.
Parašas kita ranka: Walenthj Da [r] gew [i] cz jeneral woz-
ny ręką swą.
Asž Abromas Kryksztanaytis prisiekiu Ponuy Dewuy
Traycey Szwentay wenatiiam anta to, iog tasay Giedžius
kietines moterį mana Luce iszgidite iz ligos nog zolu
uzdotu, o wietoy izgidima pikciaws abzolineia, ir isz to
numirė, teypaiawg iog iz sena est tasay Giedžius žolinin
kas ir didis zynis ir dawg zmoniemus par wisa sawa amzi
iszkadu darė. Anta to kayp teysey prysiekiu Pone Dewe
man padek, o iaygi neteysey, Pone Dewe mus vzmuszk
ant kuna yr ant duszes. Parašas kita ranka: Walenthj
Dargewicz jenerat wozny rękę swą.
2. 1692 m. gegužės 23 d. įrašas aktų knygoje
CVIA, SA, b. 35, l. 393a — 394, Nr. 111.
Asz Baltrus Gieczys ir asz Martinas Dienowagis pri
siekiam ponuy diewuy wissagalimiam vnt to, keyp mes
prawedliwey azuwedam mussu poną jo milestos poną
Dombrawsku groniciu ir tas diru[a]s wissas, kurias mi-
neie prowoy iszwedem ir parodėm jo milestey ponuy Ska-
rulskuy ir kitiems poną [m] s ir tos diruos, vnt kurius nu-
piowe mussu ponas rugius ir miežius Lozora setus, isz
senu dienu musu buwa ir dabar ira, ing Dawbariszkas vil
čių musu priguli. Vnt ko keyp mes sprawedliwey prisie
kiam, teyp mums pone diewe padek, o jey nieteysiey, die-
we mums vzmuszk.
Originale toliau parašas: Samuel Jan Skorulski ir nu
garėlėje Vilniaus pav. antstolio Kmitos pažymėjimas, kad
ginčijamose žemėse valstiečiai pagal šį raštą priesaiką
davė 1675.VIII. 12.
Ginčas ėjo dėl Ambrožiškių dvaro žemių ir Grabastos
dvaro žemių.
3. 1699 m. priesaika iš Biržų dvaro teismo
knygos
Baltarusijos TSR Valstybinis Minsko srities archyvas,
f. 694, ap. 4, b. 5754, p. 122.
W ymie Ojca y Syna y Ducha Swiętego, amen. Ja Stas
Lukaszunas, ja Krystyna Awgaycia Stasiowa Lukaszuno-
wa, ja Stefan Stanislawonis, ja Stefan Kurylo, ja Kaziulis
Budrejko przysięgamy Panų Bogu wszechmogącemu w
Troycy Swiętey jedynemu na tym, jakochma skarbu pode
wsią Daniunami na gründe j.m. pana Rostowskiego, pod-
stolego y podstarosciego kowienskiego, nie kopa Ii y nie
wiemy, kto kopai, i na tyru, jako tego skarbu u siebie nie
įnamy i nie wiemy, kto ma, y nie korzystalichma z niego
i nie mamy u siebie i nie mielichma i nie wiemy, kto ma.
Na czym wszystkim j ak sprawiedliwie przysięgamy, tak
natn Panie Boze dopomož, a jesli niesprawiedliwie, ūbi
nas Pani Boze na duszy i na ciele.
Toz šamo po litewsku:
Asz Stasius Lukaszunas, asz Krystyna Awgaycia Sta-
sienienie1 Lukaszienia1 2, asz Steponas Stanislawonis, asz
Steponas Kuryta, asz Kaziulis Budreyka prysiekiam Pany
Diewuy wisiagalunciam, Treycey Szwintey wienam, vnta,
keypa skarba po sodžių Daniunes vnt žemes jomilistas pa
na Rastawska, podstalos y padstarastes Kawna, nie kasem
ir nie žinom, kas kasė, ir vnta, keypo ta skarba pas sawe
nie turim ir nie žinom, kas turi, ir nie pazitkawoiam isz ta
skarba ir nie turim pas sawe ir nie tureiam ja. Vnt ka wisa
keyp sprawiedliwey prysiekiam, teyp mums Panie Diewe
padek, a jey niesprawiedliwey, Panie Diewe mumus
vszmuszk vnt duszios ir vnt kuna.
Pisan w Birzach 1699 dziewiątego msca februarzi dwu-
dziestego osmego dnia.
Ta przysięga ma byc wykonana na urzędzie dworu
x-stwa Birzanskiego w roku 1699 dnia wturepo marca.
4. 1737 m. rugpiūčio 5 d. priesaika
Originalas P. Karazijos rinkinyje
Asz Magdalana Kuzienie motina, asz Magdalena Kuzay-
tie ir asz Bernotas Szapotas prysikiam Ponuy Diwuy Tie-
wuy Wisagalantiam, Traycioy Szwientam Winam an to.
iok Walentinas Kuzaytis iz to swito smierti gawo par
rankas Martino Laboko, pirmiasnie užmuštas girioy su
miadziu, o potam adcirado pakabintas io paties būt [i].
Ant ko wisa, кауро tieysingay prysikiam, tieyp mum Po-
nie Diwie padiek, o iay nietieysingey, Ponie Diwie mus
uzmuszk ant duszios ir kuna. Amen.
Prierašai: Так ma byč zapisano na polskiey rocie.
Dnia 5 augusią A[nn]o 1737 podtug tey wydaney roty
stawaia strona powodowa do juramentu, aiie obzalowa-
na strona jurament libere daruiąc uwoiniia.
5. 1772 m. lapkričio 6 d. priesaika
Iš 1773 m. birželio mėn. 14 d. įrašo Žemaičių žemės teismo
Raseinių reparticijos knygoje
C VI A, S A, b. 14775, L 344., Nr. 217.
Surasta E. Lopacinskio.
Akt roty poddanych m [aję] t [no] sci Poszwitynia.
Asz Martins Wierbickis, Kazimieras Pilka, Petras Ada-
maytis, Kazimieras Giezdnas prysiekiem Ponu Diewu
wysagalenciam Traycioy Szwętoy wienam pirma an to,
jog gruntas, kuryn dabar parodam, ira isz pradku tykray
prygulis ink sodžių Pelodziu ir yra tykras usenis to so-
dziaws ir pratkay musu ir mes patys be nejoko peryszka-
dyima waldem, arem ir užywoiom, sodžius Binienan nie
kados isz sawa pradku newaldy, neuzginie ir dabar nieką
nieprygul. Ant ко кауро sprawiedliwa prysiekiem, taypo
mumys Ponie Diewe padiek, o iog niesprawiedliway sa
kom, Diewe mumys uzmuszk ant duszios ir ant kuna,
amen.
Takowa rota ab actorea parte podana jest podpisem
ręki mey stwierdzona. Pisan roku tysiąc siedmsett siedm-
dziesiątt wtorego m[iesią]ca nowembra szostego dnia.
U tey roty podpis aktora takowy: Hieronim Racz-
kowski.
Toliau pažymėjimas, kad prisiekta 1772 m. lapkričio
mėn. 6 d.
http://starbel.narod.ru/kolduny1615.htm
Лета Божого нароженя тисеча шестьсоть петнадцатого, м[е]с[я]ца июня семнадцатого дня.
На рокохъ судовыхъ земскихъ, порадкомъ статутовымъ назавтрей по Светой Тройцы святе рымскомъ судовъне справовать зачатыхъ, передъ нами — Грыгорьемъ Мерскимъ — судьею, Васильемъ княземъ Масальскимъ — подсудкомъ а Яномъ Самсономъ — писаромъ, врадниками судовыми земъскими Браславскими, постановившысе очевисто у суду возный повету Браславского Крыштофъ Нецковъски, сознанье свое, на квите написаное, подалъ и прызналъ квитъ свой, в тые слова писаны.
Ia Krisztof Nieczkowsky, wozny powiatu Braslawskiego, zeznawam tim moim kwitem ku zapisaniu do xiąg urendowich, isz w roku terasznieiszim tysiąc szescset pientnastim, miesiącza Maia pietnastego dnia bylem ia wozny wzienti od poddanich iego kro. mosci, a dzierzawy iego mosci pana Andreia Skorulskiego w sielie Magunach, w powiecie Braslawskim lieząnczego, począwszi od woita Magunskiego Urbana Piecziuliewicza у od brасzieу iego Woicziulia a Krisia Piecziuliewiczow у od wszitkich sąsiad, maiąncz wszistkie siolo upadek na bydla swe za okarmieniem czarzamy zlich liudzi sąnsiad swoich, mianowicie od Iurgieliowey Sunianowei Zopiy у od sina iey Gasiulia Iurgieliewicza Suniana, na dzien ten zwisz mieniony у wezwawszi do siola swego liudzi zacznich iego mosci pana Adama Godzieiewskiego — starosti Driswiackiego, iego mosci pana Andreia Komorowskiego — podstarosciego Braslawskiego, pana Alieksandra Cziskowskiego — urendnika Dzisienskiego, pana Marka Patrikowskiego, pana Woicziecha Maczeliewicza, pana Ierzego Nieczieckiego, pana Stanislawa Piotrowicza i inszych niemalo liudziey dobrich, uziwszi ych mosciey wszistkich prozbamy swimy, aby z nych obwinionych sprawiedliwosc ucziniona byla, iakosz na prawie stawiona ta Zopiia Iurgieliowa у sinem swoim Iurgieliewiczem pred ych mosci y pri zebranią liudzi wielią nie tilo woit у Woicziul, alie wszisci a wszisci poddani tego siola Mogunskiego na ich rece swe zloziwszi, mowili, że mamy szkode wielką na bydlie swim za ich czaramy, zesmy ubogiemy stali, czo nam wsziskim czaramy swimy witruli y bieremy sie za nich wszisci, daiąnc im wine, со ta Zophiia Iurgieliowa у sinem swim Gosiuliem mowila, ze my czarow niemamy у о nich nie wiemy, alie wiemy, ze sdawna czary byli у teraz mogą miecz dom i narod Woitesunow Tumel Daradundenos. Tam zaraz ten Sumelis Daradundenos Pawlowicz choc spolnie z inszimy poddanimy na te Zophiią у na tim iey sina Gosiulia powiedzial: “czego ti Gosiuliu do bydia do stada chodząnczego na poliu kriianką nagi bruchem lazisz? to znaczi nie na dobre, musiales bydla trucz i czarowac". Ktorzi to Gosiul na te slowa odpowiedzial: “gorszi ti czarownik iestes, ze s twego narodu prez tridziesczi dusz za czari spaliono, a drugich s tey wlosci wignano у po wignaniu w czudzich wlosciach za czarzi spaliono, a drudzi pogineli; tis sam ty Sumeliu iestes czarownik!" Tam wszisci a wszisci poddani Mogunskie powiedzieli, ze zdawna ten dom у narod iego Tumeliow prez tridziesci za czare spalione у wigineli; tam ze na tim miesczu wszistkie poddani zawołali, mowiąncz, ze iest y on winien, y samy wszisci poddani priprawiwszi lodzi doswiaczaiąncz na iezierze pod domamy swimy na wodzie ych trech powiąnzawszi po iednemu pusczali, wrucaiąnc podwa kroc tonąnc nie chcieli y uznali poddani wszisci, ze wszisci trey winny są y wszisci trey czarownikamy są, y wszisci poddani zawolali iednostainie, mowianc: «Godni spalienia y w ogien wruczeni, nie ziwiąnc niiednego!» Tamze poddani wszisci poddani posrodku siebie obrawszi, wiedząnc, ze prawdziwy czlowiek, dowiedziec się prawdy, Ianuczia Paszkiena zwiąnzawszi, iako onich na wode pusczali, tedy ten Ianuc Paszkien pusczony wodzie do dna zaraz poszedl y byl dlugo wodzie na dnie, asz odratowali zaliedwo, y mowili wszisci, ze niewinny iest, czi trey winny, co nie toneli, winni są. I za razem poslali, miedzi sobą wszisci obrawszi, po mystra kata. Nim kata priwieziono, ta Zophiia Iurgieliewa y sinem swim Gosiuliem bedąnczi osadzony, sama dobrowolnie zeznala, mowiąnc, ze my Tomel Pawilowicz Daradundenos za robote krwi pusczania roszkamy w kundzieli zwinąwszi dal mnie te czarzi y timy czaramy bydlo trula, pokim mogla na polie chodzic, a nim iusz niemoglam chodzic dalieko, gdzie pasli, tedy sinowi swemu Gosiuliowy, dawszi mu czary, truc bydla posilala, a sama poblizu doma cielienta czaramy trula. A gdy to sinowi swemu Gosiuliowy mowila, nieprziznawalsie y matke swą laial; bendąc wiezieniu przez dwie noci, z suboti na niedzielie, z wiezenia z lanczucha ucziekli, przez drugie dwie noci skriwszisie byl, ktorego tego Gosiulia ziskawszi na poliu po gurach spiąncego zdibawszi, priwiedli zas y osadzili; ktori ten Gosiul pilnowal byl matky swey, iako tracic bedą. A gdi po pusczaniu iusz na wode dzien czwarti miesieca Maia osmnastego dnia pripadl y mistr pribawion byl, na zwanie poddanich wszistkich, ziechalo sie liudzi zacznich niemalo, iako iego mosc pan Andrey Komorowsky — podstarosci Braslawsky, iego mosc pan Kostanti Dusiacky, pan Matis Mogilnicky, pan Mikolay Kozica; tego dnia nicz bez poslanca iego mosci pana Godzieiewskiego nic nie sprawilo, iednak ze te czarownicze Zophiia Iurgieliową z wienzienia poddani pred ych mosci timy pany wiszey mianowanymi stawili, ktora stanuwszi te wszistkie slowa wiszey mianowane powtoraiąnc mowiąc y dobrowolnie zeznala, ze od Sumelia w kondzieli te czarzi miala y sinowi Gosiuliowy dala, y on ymy liudziom trul bydla, alie wy wszisci ydzcie za mną do domu mego: ukaze wam czarzi. A gdismy do domu iey weszli, a ona do yzdepki swey wszedszy w kubelku mieszek wziąwszi plocienny, wyiąwszi pokazala nasienia konoplianego z mise dobrą, te konoplie iedne ziarna czale, a drugie po polowicze ziedzione w luskach iako by myszu poiedzione mieszek caly alie dziurawy, ze tu czarzi mowiąnc chowam y ziwie ych; tamzesmy wszisci mowili iey: ukasz nam same czarzi, zebychmy ie wydzieli, ci chodzą? [В оригинале над словами «ci chodzą» дописано другими чернилами и другою рукою «ci lezą» - Прим. публикаторов] Ona za pytaniem odpowiedziala, ze nie zawsze ich widzą y lazą, alie przez rok raz albo dwa y to wielie ich widzą laząnc y rogisie raz iako pczoly y imy okarmiwaią y truiemy przez rok ieno raz ieden y temu czas ieden czarowac przez rok, a gdzie by temu koniec byl by gdy chocby przez dwa miesienczi truli czaramy timy, tedy by y na swiecie bydlo nie bylo — wytruli by wszistko; a teraz ieno ras na rok y samich czarownic iest temu czas ieden, czo te czarzi grizą cialo nasze, koliąnc by szidlamy, drencząc kusaią, asz proidzie ten czas. A okarmywalem bydlo mlodim miesiąca sipiąnc po trawie po sianozenciach. Y poddani pytali tey Zophiy, ci iest prawda, zes sinowi swemu temu Gosiuliowy dala czary, ci timy czaramy parali sie? Na to powiedziala y zeznala dobrey woli swey, zem iemu dalam y on sie timy czaramy paral y umial truc. A gdi nazaiutr pri szkoczeniu tey sprawi za weszwaniem pri skonczeniu tey sprawy wszistkich poddanich y pri wszistkich panow dnia wczoraiszego wiszey mianowanich ziachali sie wszistkie y poslaniec iego mosci pana starosty Driswiackiego pan Woiciech Malieliewicz y pri mnie woznim stroną pan Ierzi Niecziecky, pan Adam Kowaliewsky y tam poddani wszisci z wiezenia wipuscziwszi ych trech postawiwszy czarownikow, glosem wielkim zawolali, mowiąnc, zechmy od nich trech czarownikow mamy szkode czaramy w statku bydlie zagineli. Wprod ta czarownica Zophiia Iurgieliowa powiedziala sama dobrowolnie, ze te czari mam w kundzieli dane od Tumelia Pawilena Daradundena y iego dom y rodzina czaramy zdawna parali sie y trali y są popalione za czari, iako prodkowie ych, tak y ich prziiacielie y narod przez trzidziesci dusz karani ogniem y wigineli y te czarzi pri Tumeliu zostali y on sam ymy czaramy sie paral y liudziom trul czarowal bydlo i podzisz ma. Czo wszisci poddani zawolali, ze tak iest y od niego mamy szkode y za iego sie wszisci bieremy: niech takim karaniem y on Tumel karan byl. Tam stoiąnc na prawie sam Tumel Pawilan dobrowolnie zeznal, mowiąnc: prawda, ze zdawna to na mie powiadaią i mnie zdawna, ze mam czari. Y gdy na ostatnim stopnią na placią pri zlozonim palaiąncim ognią tam wszisci poddani wielkim glosem wolaly, aby wszisci trey karani y wruceni w ogien byli, y gdzie by karani nie byli albo li z ich ieden pusczany y karany nie byl, my yz domow swich wszisci precz poidziemy. Y roskazali wszisci poddani katowy w ogien rzucac y mowiąc: «y my wszisci na dusze swoie bieremy!» Y wszisci roskazawszi katowy wziąnc wprod niewiaste czarownicze Zophiią y samy renkoma swimy pomagaiąc katowi, w ogien palaiąc wruczili. Potim sina iey Gasiulia wziawszi samy s katem na drabinach uwiąnzawszi rencze, nogi na pol; gdi byl uwiąnzany, Tumelia Pawilena powolal mowiąnc, ze iest samy czarownik wielky, nie wizwolil a nie odwolal, mowiąnc, aby byl karany y w ogien byl wruczony, iako on sam y matka iego są karany, tak ze aby y tam Tumel w ogien wruczony byl, bo z iego dania czarow z rąk iego na on swiat ydziemy. Za tim y tego Gosiulia poddani wszisci wziawszi s katem pospolu w ogien wruczili; nim plomie ogarnelo na ognią bedąc iusz wruczony Tummelia tego nie wizwolil ani odwolal y glosem wielkim wolaiąc Tumelia nie odwolal. Potim tam ze wszisci poddani, iako tego Tumelia kat na drabinach uwiąnzal, poddani wszisci s katem y tego Tumelia w ogien wruczili, y wszistka trey w ogniu ogniem iusz spalieni są. A ten Tumel, iako pred spalieniem na ogien wruczony, nikogo nie powolal, ani odwolal, wszistko milczal. Tam ze na onim pliaciu zenie Tumeliowey roskazali poddani wszisci z domu precz wynisc sinem y s czorką winiscz do powinnich swich do poddanich biskupstwa Wilienskiego Iezioroskich Druksczanskych, iakosz tego pliacziąci powinny iey do siebie ią sinem s czorką wziely, wziąl, to iest Ambrozey Bortelisz a drugi Woyczius Bortelis, oni na rencze swey reczili y wzieli, ze nie maią sie msczic y czarow nie sprawowac ani czinic temu siolu Mogunskiemu y inszim liudziom. A gdi byl ten Tumel Daradundennos na gardlo skazany, tedy poddany iego mosci pana Iana Samsona Podbiereskiego, pisara ziemskiego, Braslawskiego, ymienia iego mosci Smolwinskiego, na imie Matiias Boliuliewicz upominal sie u niego Tumelia krowy swey, ktorą iemu u siabrowstwo napoly dal y do tego kope groszey poziczil, a on Tumel Daradudenos znal sie, ze u niego kope groszey poziczil y krowe s polowicze na siabierstwo wzial, ktora krowa iescze iednim cieliem nie wiswobodzila; y tak Tumel odkazal, czoby Matiiaszowy krowe iego wlasną oddano iusz ieszcze wedla zwiczaiu miala by ta krowa do roku, tedy dlia karmienia odkazal, aby s tey kopy tilko pol kopy groszey pri krowie temu Matiiasowi dano bylo; co Matiias mną woznim oswiadczil. Y na tom ia wozny, czego bendąc dobre swiadom, com widzial y sliszal, dalem ten moi kwit z moią pieczenczią y s podpisem reky mey y pod pieczenciamy strony pri mnie na ten czas byley, a wiszey napisaney dwuch szliachciczow. Pisan w Mogunach, roku, miesieca y dnia wiszey napisanego.
У того квиту печатей прытисненыхъ тры, а подписъ руки возного тыми словы: Krzysztoph Nieckowsky wozny reką swą. Которы тотъ квитъ возного естъ до книгъ врадовыхъ земскихъ Браславъских записано.
Lietuvių kalbos liekanos Lietuvos didžiosios kunigaikštystės teismuose, Lietuvių Tauta, nr. 1(3), 1909, p. 351-354
из Браславских судебных актовых книг 1726-1755 гг
Lietuvių Tauta, nr. 1(3), 1909, p. 351-354, Lietuvių kalbos liekanos Lietuvos didžiosios kunigaikštystės teismuoseIurament po Litewsku ex simplici statu, stawającym do Inqwizycyi
Asz
N N Prisiekiu Panuy Dewuy Wysagalenciam Trayicey szwintoy Wienam, iog
stowedamas ant tos Inqwizycyas, apey konorint klaustas Busu pryesz Tu
Sudu, Tykray ir sprawiedliway, teip isz szalies senu Graniciu ir znaku
prawdziwu kayp ir ku zinau ir ku nuog Predku mana girdejaw neka
nepridėdamas, ney nuimdamas, Tay wys neižbijoima ney isz piktybes Ponam,
nei isz pasiulyima, ir niekokomis abietniciamis ne užsywezdamas, ani
spadziewadamsey nagradas, ir nezłaskas, tykray padług Pana Diewa isz
pažinsu. Teyp man Ponie Diewe padek ir muka jo szwenta
Сообщения
Комментариев нет:
Отправить комментарий