Литовский язык в Литовской метрике

Kęstutis Anušauskas пишет в Facebook

Удивительно, но лицьвинисты используют документ "Декрет Петру Сомороку" (1529 г.) как аргумент в свою пользу. Особенно, когда беларуские историки О. Дзярнович и И. Марзалюк давно определили, что наглая попытка Соморока обратится к свидетелям другим языком, чтобы не понял судебный испольнитель, исключительно наш балтский литовский язык.
Судя по всему, лицьвинисты посчитали фразу, пересказанную на руськой мове документа, прямой литовской речью Петра Соморока ("Для Бога не выдайте мя, а што есьми вамъ обецалъ то дамъ, а вас в томъ не выдамъ."), которая, по их мнению, и является разговорной речью, одним из диалектов “старобеларуского“ то бишь "литовского".
А язык самого документа, составленный судебным исполнителем Ваской, по их мнению, является “официально-государственным“ языком делопроизводства, известным как руська мова.
Хотя весь документ написан на одном и том же языке... Следуя логике лицьвинистов, получается, что одни славяне не понимали других в самых простых предложениях...

П. С. Если вы, прочитав этот пост, поняли, что я здесь хотел сказать, значит, вы уже давно общаетесь с лицьвинистами...

 

Этот документ известен давно тем, кто занимается изучением этнической историей литовцев и белорусов, но на полный его текст как-то не обращали внимание. 

Что Суморока звали «Обольчанином». Очевидно, что назван он от села Обольцы Витебской области, где проживали литовцы, крещеные Ягайлом в 1387 году. 

1387 год. Обольцы. Codex Ecclesiae Vilnensis

Судя по записям в Литовской метрике, имена местных жителей действительно литовские[Dokumenty Moskovskogo Archiva Ministerstva Justicii, wyd. M. V. Dovnar-Zapolskij, Moskva 1897, s. 94-116.].

Писал про Обольцы Ежи Охманьский. 
  Nadzwyczaj ciekawe wiadomości, rzucające światło na Skład etniczny ludności włości oboleckiej, zawiera najdawniejsza księga zapisów Me tryki Litewskiej. Księga ta, zwana (niesłusznie) HI księgą zapisów, mieści w sobie regestry sześciu nadań W. fes. Kazimierza Jagiellończyka, poczy nionych w połowie XV wieku na rzecz różnych osób w Obolcach. Od biorcami tych nadań byli: Miłosz Wojsżwiłowicz, kniaź Andrej Wołodimirowicz, pan Sudimont Dorgiewicz (dwukrotnie), Sowirim Obolczanin oraz Giniwił Wisolgowicz. Rzecz godna uwagi — wszyscy oni byli Li twinami. Litwinem był kniaź Andrej, bowiem ojciec jego Włodzimierz zwał się Olgierdowiczem. Kniaź Andrej i kniaź Włodzimierz w przeci wieństwie do swego dziada i ojca W. ks. Olgierda, który zmarł jako po ganin, wyznawali prawosławie166. Litwinem był i Sowirim Obolczanin, gdyż nosił on nie spotykane u Rusinów imię167, a dziad jego zwał się (59) Kurkuti (lit. Kurkutis). Wszyscy oni otrzymali w Obolcach niewielkie posiadłości. Miłosz Wojszwiłowicz dostał „u Obolcoch sieło Sieno"168, które uprzednio należało do niejakiego Wasila Babicza. Nadanie to doko nane zostało po roku 1440, a przed rokiem 1444, ponieważ świadczący na dokumencie pan Dowgird, wojewoda wileński, w 1443 roku już nie żył169. Kniaź Andrej, zmarły po 1455 roku, przed 1450 posiadał „U Vobolcach" trzy dymy — ,,tri siemii Sopryniczi, Orjabcewiczi a Procewiczi"170. Być może Litwinami byli Procewicze, gdyż nazwisko ich brzmi podobnie do lit. Pračiunai" 171.
      Najciekawsze są nadania dla Sudimonta Dorgiewicza, gdyż wyliczają one imiennie wszystkich jego poddanych w łącznej liczbie dwudziestu dwóch. Oto tekst pierwszego nadania:
      „Panu Sudimontu Dorkgewiczu u Wobolcach czotyrnadcat czołowekow: Klim', Triczis, Swirklis, Juris, Dobutis, Rimejszis, Kuszlewicz, Mon'tejko, Dowemiko, Norejko, Mikołaj, Milka, Sudnik, Małaszko. Sam wielikij knjaź pri pane Dowkgirdu i Kezkgajłu" 172.

 Natomiast nadania dla Sowirima Obolczanina, opiewające na ziemię „paszną" (orną), pustą „u Wobolcoch" (61), którą „djadko jego derżał Kurkuti" 178, dowodzą, że niektórzy z oboleckich Litwinów zaliczali się do klasy wyższej. Wielki książę bowiem nie darowywał ziemi 'ludziom prostym, jeno „bojarom, ludziom do brym"179. Istniała więc w Obolcach grupa rodzimych, (tutejszych boja rów litewskich, obok której w połowie XV wieku pojawili się bojarzy litewscy z odległej Litwy. Z Litwy bowiem pochodzili pewnie Miłosz Wojszwiłowicz i Sudimont Dorgiewicz. Z całą pewnością z Litwy wy wodził się ostatni, wymieniony przez Metrykę Litewską, odbiorca nada nia wielkoksiążęcego w Obolcach, Giniwił Wisolgowicz. Regestr przywi leju dla niego mówi bowiem:
      „Kginiwiłu Wisolkgawiczu mednickomu u Wobolcoch tri sledy pu stych na imja Turja na Nereszi; a s togo służiti osobnoju służboju, kak perwej stogo służba była"180. Dokument ten wystawiony został w Dorsuniszkach 15 listopada, indyktu 14 przez kanclerza „pana Michajłę" Kieżgajłę. Kieżgajło był kanclerzem w latach 1444 - 1476181, a w tych latach indyki 14 przypadał na rok 1452, z roku 1452 musi więc pocho dzić nadanie dla Giniwiła. Ponieważ powiedziano o nim „miednicki", pochodzić musiał z Miednik pod Wilnem albo też pełnił tam jakieś obo wiązki w służbie wielkiego księcia.
      Nadania dla kniazia Andrzeja Włodzimierziowicza, Sudimonta Dorgiewicza oraz dla Sowirima pozwalają nie tylko stwierdzić obecność ży wiołu litewskiego w Obolcach. Umożliwiają one jednocześnie przedsta wienie cząstkowej struktury narodowościowej we włości oboleckiej. Kniaź Andrej i Sudimont otrzymali w Obolcach łącznie 25 dymów pod danych. Łącznie z Sowirimem w nadaniach występuje 26 osób (dymów) we włości Obolce. Z liczby tej przynajmniej 15 osób było narodowości litewskiej. Gdyby przyjąć założenie, że osoby nadawane zostały dobrane drogą losową, że jako przedmiot nadania wystąpili na zasadzie przypad kowego doboru, a więc w równiej mierze Litwini i Rusini, można by wyłaniającą się z tych kilku dokumentów strukturę narodowościową części włości uznać — na zasadzie pars pro toto — za typową, przecięt ną, właściwą dla całej włości Obolce. Cząstkowa struktura narodowo ściowa Olbolców wykazuje przewagę ludności litewskiej nad ruską w sto sunku 15 : 11 w liczbach absolutnych lub 58:42 w liczbach względnych (w odsetkach).
      Nader cenna jest wzmianka o Kurkuciu, dziadzie Sowirima. Sowirim (62) uzyskał przywilej na ziemię swego dziadka w 1446 roku. Kurkuć musiał więc władać tą ziemią w drugiej połowie XIV wieku czyli w czasach Jagiełły. Rzecz jasna, iż w dobie rządów Jagiełły Kurkuć nie był jedynym Litwinem w Obolcach, Masa wieśniaków litewskich, siedzących w Obol cach w połowie XV wieku, musiała zamieszkiwać tę okolicę od dawna182. Z końca XVI wieku zachowały się dwa inwentarze wschodniej części byłej włości oboleckiej183. W opisanej przez nie części rozpadłej już wło ści znajdowało się około 345 dymów. W powodzi imion prawosławnych i nazwisk ruskich inwentarze wymieniają kilka imion katolickich: Stanisław, Wojciech, Bartosz, Kaszpor, Jan, Jaśko, Matej (czyli Maciej obok ruskiego Matfiej). Do grupy ludności katolickiej zaliczyć by można na stępujące osoby (w kolejności podanej w inwentarzu z 1593 roku): Stanisław Balwier, Wojtiech Gorszewski, Stanisław Nazabytowski, Bartosz Burski, Jan Krowatski, Staśko Deszowy, Kaspor Kozłowicz, Jan Szczerba, Jaśko Mackowicz (znamienne, że ma brata Iwana), Janko Zakała, Jasiuk Zubowicz, Staś Szaternik, Matej Iwaszkowicz, Mikołaj Świrski, Mikołaj Wojtiechowicz, Krzysztof Kowalewski, Matej Andrejowicz, Janko (Jankowa służba), oraz Matys Suchorski (ma spolszczone nazwisko, był ziemianinem) i Martin Tatarin (Tatarzy zwykle nie byli. prawosławni). Obok tych 21 osób jest jeszcze grupa o imionach lub na zwiskach patronimicznych litewskich. Do niej dają się zaliczyć: Oleksiej Kurejsza, Iwan Tiulpa, Chrol Oderejkowicz, Griszko Pleszko, Klim Gira, Marko Kuprejkowicz, Kuprejko, Swirid, Ilejko, Paweł Diagil, Sudilowicze184. Łącznie grupy katolicka i litewska liczyły 32 osoby, czyli prze szło 9% ogółu ludności. Nie wiadomo, niestety, jak przedstawiały się (63) stosunki etniczne i wyznaniowe w drugiej części włości, należącej do ple banii oboleckiej. Część ta w roku 1653 zamieszkiwana była przez co naj mniej 180 dymów 185 (całość włości na przełomie XVI - XVII wieku mu siała więc mieć około 500 dymów). W każdym razie w części kościelnej włości oboleckiej katolicyzm musiał być znacznie silniejszy niż w części wschodniej, prywatnej, inaczej bowiem kościół katolicki w' Obolcach nie przetrwałby aż do wieku XIX włącznie 186.
      Wniosek o znacznej liczebności żywiołu litewskiego na terenie włości oboleckiej, wysnuty z nadań W. ks. Kazimierza Jagiellończyka, można poprzeć danymi toponomastyki okolicy Obolców. Na Białorusi niejedno krotnie występują nazwy (miejscowe typu Litwa wraz z pochodnymi na zwami. Z reguły są to wsie powstałe już wśród osadnictwa ruskiego i Ru sinom też zawdzięczają swą nazwę. Nazwa wsi, zamieszkałej przez Li twinów, nawet choćby sarni jej mieszkańcy tego nie chcieli i zwali ją po swojemu inaczej, zawsze przybierała etnonim typu Litwa, jeśli miała obce otoczenie. Ruskiemu otoczeniu zwdzięczają na Białorusi swą nazwę równie liczne Lachowicze, litewskiemu zaś osady Krywicze, które wy znaczają granicę etniczną między Litwą a Rusią w dobie plemiennej,, zanim jeszcze nazwa plemienna Krywicze nie została wyparto przez ogól ną nazwę Ruś.
      W okolicy Obolców w końcu XVI wieku występuje, co prawda, na zwa pochodna od litwy, mianowicie Koniec Litewski187. Jednakże nie była to jedyna osada litewska we włości oboleckiej. Zbadanie nazw miejscowych w okolicy Obolców pozwala wykryć kilka wsi, których na zwy są wyraźnie litewskiego pochodzenia. Litewską etymologią mogą wykazać się przede wszystkim same Obolce. Nazwa tej osady została pewnie urobiona od rzeki Obol (Obolica, Obolanka), nad którą się ona znajduje. Najdawniejsze zapisy nazwy Obolców pochodzą z końca XIV wieku. W przywileju Jagiełły dla kościoła oboleckiego z roku 1387, zna nym zresztą z późniejszych odpisów z XVIII į XIX wieku, jest postać Obolce. We współczesnym źródle ruskim Obolczi188. W Metryce Litewskiej (64) w polowie XV wieku widnieją Bolce, Wobolce, Obolce189. Otóż na Litwie nie brak nazw wodnych ii miejscowych w rodzaju Obelė, Obelis, Obeliai, Obelupis, Vabale, Vabalas, Vabalninkai. Nazwy wodne Obelis Vabala mogły powstać od wyrazu vabalas, służącego do oznaczania żuka wodnego. Rzeka Obol uchodzi do Łuczesy, której -nazwa jest wyraźnie litewska (bałtyjska)190. Niedaleko na północ od Obolców leży wieś Wiejno, imająca swój odpowiednik w lit. Veinė, Veina 191. W kierunku południowo-zachodnim od Obolców położona jest miejscowość Uszwiejka, przed rostek use- kryje w sobie litewskie už- "za". Osada ta po rusku powinna więc nazywać się Zawiejka. Warto dodać, że obok Sienna (położonego około 25 km od Obolców, a niegdyś wchodzącego w skład włości oboleckiej) znajdują się wsi Łatygol (na południowy zachód) i Łatygowo (na północny wschód). Były to widocznie jenieckie osady łotewskie (Łatygoła = Łotwa), powstałe chyba jeszcze przed opanowaniem księstwa połockiego i witebskiego przez Litwę, czyli przed połową XIII wieku. Wydaje się, że geneza osadnictwa litewskiego we włości Obolce była inna niż Łatygoły koło Sienna, że Litwini nie znaleźli się tu jako jeńcy. Wiadomo, że w czasach pierwotnych i starożytnych Bałtowie, z któ rych wywodzą się Litwini, zajmowali kilkakrotnie większe obszary niż w czasach wczesnośredniowiecznych. Osadnictwo bałtyjskie w połowie I tysiąclecia naszej ery zajmowało rozległe przestrzenie od górnej Oki po Bałtyk, między Prypecią a Dźwiną (Daugava). Słowianie, których sie dziby mieściły się na południe od terenów bałtyjskich, dopiero w VI-VII w. zaczęli zajmować późniejszą Białoruś. Na opanowanym przez Słowian obszarze Bałtowie częściowo ulegli rychłej slawizacji, częściowo wycofali się na zachód. Pozostało jednak nad rzeką Protwą, dopływem Oki, niewielkie plemię Goljad', które przetrwało aż do wieku XII192. Podobne wyspy osadnictwa bałtyjskiego musiały też przetrwać w ziemi smoleńskiej i na Białorusi. Prawdopodobnie ludność litewska, zamieszkująca (65) w XIV - XV wieku (i później) we włości Obolce, stanowi szczątek litewskiego odłamu Bałtów, który ongiś miał swe siedziby na późniejszej Białorusi193.
 Zdaniem H. Łowmiańskiego osadników litewskich ściągnął do Obolców Olgierd, który od około 1318 do 1345 roku (kiedy został W. ks. litew skim na Wilnie) rządził dzielnicą witebską 194. Niewątpliwym śladem rzą dów Olgierda w Witebsku jest spotykany tylko w ziemi witebskiej li tewskiego pochodzenia termin žibentiai oznaczający służbę, która dbała o oświetlenie zamku195. Ale czy ten lituanizm .(lituanizmów sporo jest w języku Rusi litewskiej) wskazuje, że Olgierd z dalekiej Litwy ściągał do ziemi witebskiej także grupę wieśniaków? Po cóż by to czynił, skoro na miejscu dosyć było do służby chłopów Rusinów? Raczej należy są dzić, że Litwini oboleccy stanowią szczątek starolitewskiej ludności w okolicy Orszy, za czym przemawia bałtyjska toponomastyka i hydronomia tego obszaru196.

Безусловно в окрестностях Обольцев можно найти следы литовской топонимии и гидронимии

напр., субачева, черея(čerėti, čerėja, čerėjo), реки эса, друть, югна, усвейка, ула; бурбин,немойта, серкути, нерейши, моргайци, литвяки, усвейка и тд. 

дальше Охманьский пишет

Zachodzi możliwość, że litewska ongiś włość Obolce stanowiła tylko szczą tek większej wyspy starolitewskiego osadnictwa w okolicach Orszy. Otóż (dane, na które nie zwrócił uwagi A. P. Nepokupnyj) na południowy zachód od Orszy leżą Szawle (lit. Šiauliai); na północ od Orszy znajdują się Bołtuny (lit. Baltūnai); na wschód od Orszy położona jest Parejka (lit. Parija), tuż pod Orszą są Antowile (lit. Antaviliai). Wreszcie nazwa samej rzeki Orsza (i miasta, które od niej wzięło nazwę) ma litewską etymologię, V.N.Toporov, O.N.Trubačev, Lingvističeskij analiz gidronimov, op. cit., s. 200. Żywioł litewski w powiecie dawnym orszańskim musiał być dość silny, skoro jeszcze w roku 1880 na 88 945 mieszkańców liczono tu 8383 (tj. około 10%) katolików, litewskiego niewątpliwie pochodzenia. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII, Warszawa 1886, s. 603. Litwini oboleccy stanowili pewnie resztkę zwartego obszaru osadnictwa litewskiego, jaki w I tyś. n.e. istniał w ziemi witebskiej w okolicach Lepla i na wschód od niego. W pobliżu Lepla istniało wtedy 6 grodów o kulturze ceramiki „sztrychowanej" czyli kreskowanej, której bałtyjskość jest przez archeologów powszechnie uzna wana. Po drodze do Smoleńska dalsze 4 grody wykazują ślady tej kultury, L.V.Alekseev, Archeologičeskie pamjatniki epochi železa v srednem tečenii Zapadnoj Dviny, „Voprosy etničeskoj istorii narodov Pribaltiki", s. 273 - 315, mapa po s. 274, oraz nr. nr. 285, 288, 289, 290, 293, 319, także 263, 405, 423, 455, 476. Autor ten wręcz stwierdza, że południową część ziemi połocko-witebskiej zajmowali Bałtowie.

Zagadką jest, skąd w Wilnie wiedziano o Litwinach oboleckich, a że musiano wiedzieć, dowodzi fundacja kościoła w Obolcach przez Jagiełłę. Wielka droga z Wilna do Smoleńska prowadziła przez Mińsk albo Hajnę na Borysów, Bóbr, Druck, Orszę. Obolce leżały z boku tego gościńca o jakieś 15 km. Przez Obolce prowadziła jednak droga z Mohylowa do Połocka. W każdym razie Litwini często jeżdżący, czy wyprawiający się w stronę Smoleńska, musieli zetknąć się z Litwi nami oboleckimi. Oni też albo urzędnicy-ciwunowie wielkoksiążęcy w Obolcach donieśli o tutejszych Litwinach do Wilna. Król Władysław Jagiełło swej fun dacji w Obolcach dokonał wyraźnie z pełną świadomością rzeczy. Mówił bowiem o swoim przywileju, że wznosi kościół w Obolcach „prior institutione omnibus ecclesiis in terra Litvaniae", Kodeks dyplomatyczny Katedry, op. cit., nr 9, s. 19,

Приведем отрывок из источника, на который ссылался Охманьский, в котором содержаться оболецкие наданиях[Dokumenty Moskovskogo Archiva Ministerstva Justicii, wyd. M. V. Dovnar-Zapolskij, Moskva 1897, s. 94-116.]

.

Dokumenty Moskovskogo Archiva Ministerstva Justicii, wyd. M. V. Dovnar-Zapolskij про Обольцы

Пану Судимонъту Доркгевичу у Воболцох чотырнадъцать чоловековъ: Клим, Тричис, Свирклисъ, Юрис, Добутис, Римейшис, Кушлович, Монътеико, Довемико, Нореико, Миколай, Мика, Судникъ, Малашко. Самъ великий князь при пане Довкгирду и Кезкгайлу

у Воболцох князю Андрею Володимеровичу три семьи Сопрыничи
Пану Судимонъту Доркгевичу у Болцох 8 человековъ: Филит, Трочко, Мажолци, Ондрушко а Овилтъ, Тешило, Малышъ, Еижвидъ, а земля пуста Довкгевъщина

Отсюда видно, как звали ту Литву, которую там крестил Йогайла.

в книге Аникиевича Сенненский уезд

Въ 1386 году, когда раздробленная на удѣлы и ослабленная
междоусобіями Полоцкая земля была во власти литовцевъ, уѣздъ
атотъ опять подвергается огненному опустопіенію. Андрей Оль-
гердовичъ, въ союзѣ съ крестоносцами (ливонскій орденъ) и
кн. Смоленскими, возсталъ противъ измѣнившагО православно
Ягелла и осадилъ Лукомль. Не успѣвъ взять укрѣпленный Ягел-
ломъ Лукомль, ливонцы сожгли его окрестности въ Сѣннен-
скомъ уѣздѣ, a затѣмъ, вскорѣ, въ томъ жѳ 1386 году, послѣ
упорной обороны былъ взятъ и Лукомль Мстиславскимъ кня-
зѳмъ Симеономъ.
Вслѣдъ за окончаніемъ этой войны Ягелло, въ предупрежде-
віѳ смутъ, ввелъ въ Бѣлоруссію многочисленные литовскіѳ гарнизоны,
въ томъ числѣ и въ Лукомль. Слѣды этого иноплемен-
наго элемента сохранились и доселѣ въ названіяхъ нѣкоторыхъ
йаселенныхъ пунктовъ Сѣнненскаго уѣзда, какъ напр.: Л а т ьі-
г о л а, Н е м о й т a, H е р ѳ й ш а, К у р ѳ й ш ѳ в о, П о д
о н к а (ср. въ Жмуди гор. Полонга, Полангенъ).

Стрийковский пишет:
"Когда услышал король Йогайла тут же брата и Витаута с панами Литовскими на спасение отчизны из Кракова отправил; Поляков также добровольно на свой риск очень много с ними выехало(как говорят). А так в середине поста Скиргайла с Витаутом, собрав войско из Жмуди и Литвы двинулись с Поляками на Русь, надеясь где напасть на войско Крестоносцев; но мистр Прусский Цольнер и Генрих Лифляндский уже к своим землям вернулись, слыша о Польском и Литовском войске против себя. Обложили тогда Лукомль, которого добыв, заставу князя Андрея и рыцарство его Немецкое и Русское порубили, а других повязали, а иные расбежались, а Лукомль своими осадили. Оттуда просто двинулись к Мстиславлю против Святослава князя Смоленского жестокого, который уже пожалуй все стены Мстиславского замка порозваливал постоянными штурмами и потолок таранами "
"Того же времени Святослав князь Смоленский по совместному сговору с князем Андреем Ольгердовичем вторгся с войском с другой стороны на Русские Ягайловые земли, Витебск и Оршу 20 миль от Витебска лежащую пожег, волости, дворы, села и фольварки опустошил, людей Русских, хоть хрестианской векры были, жестоко сечь, бить и мучать приказывал, других нагнавши в избы и хоромины без милосердия жег, иных подняв дома и строения приказывал класть шеями под подвалины поднятые, а так к земле спустишви строение были жестоко и подушены и потолочены, и другие строгие убийства над Литвой и над Русью подданной Литве без всякого милосердья выдумывал, так , что Нерона Римского и Камбисеса Персидского и Ирода в жестокости превзошел.
"Двинулись потом к Полоцку Скиргайла с Витаутом, которого за короткое время добыв, своевольных и тех, которые были причиной войны и предательства, или отсутпления и перехода от Ягайлы к Андрею, мечем на горле и на имениях наказали, а осадивши Полоцк замок рыцерством Литовским, всю Русь Полоцкую, Лукомскую, Витебскую, Оршанскую, Смоленскую, Мстиславскую из оных мятежей успокоили и к послушанию Ягайловому и Великого княжества Литовского привели. .. Скиргайла и Витауд и Свидригайла по оной победе войска Литовские и Жмудские распустили, сами также по замкам своим спокойно разъехались, Скиргайла к Трокам, Витаут к Гродно, а Свидригайла в Полоцке остался

Коялович пишет:
"Поэтому в Лукомле оставили сильную залогу, догворившись некоторое время не думать о Полоцке, повели войска против Святослава"

В самом документе из Литовской метрики говорится о споре между Петром Сумороком Обольчанином и боярином господарский эйшишкским Юхно Мицевичем о праве на двух подданных крестьян - Павла и Томкелиса. В том споре свидетелем был человек ейшишкской волости Сенька Ивашкович, который показал, что эти оба крестьянина были сыновьями Ромейки и были непохожими от жены Юхна Мицевича, то есть без права покинуть своего хозяина. Петр Суморок же утверждает, что это вольные крестьяне и дети Янеля, а не Ромейки и потому подает иск на Сеньку Ивашковича за лжесвидетельство.  Добавляет, что из-за свидетельства Сеньки Ивашковича двух крестьян у него отобрали и заставили заплатить «навезку». Сенько Ивашкович представил в свою пользу пять дополнительных свидетелей, среди них: Митька и Святько Рафаловичи, Радвил Ятовтович, за которыми судьи отправили служебника децкого Васька. Однако Петр Суморок пытался переманить свидетелей на свою сторону. Васько спросил на месте у Петра Суморока, где свидетели, тот ответил, что они в березнике и сказал им по-литовски, чтобы его не выдавали, что заплатит им и не выдаст также. Был расчет на то, что русин Васько не знает по-литовски, однако он знал литовский язык.   

Имена местных крестьян Эйшишкской волости - литовские: Томкелис, его отец Ромейко, Янель. 

Примечательно, что среди свидетелей, к которым Суморок обратился по-литовски, были Митька и Святько Рафаловичи, представители того же рода Рафаловичей, что и Станислав Рапогеланус(Рафайлович), Stanislaus Lituanus, который в Пруссии был литовским церковным деятелем и ученым, переводившим на литовский язык духовные песни. 

Из песенника М. Мажвида

Lozorius Zengštokas
Giesmės krikščioniškos ir duchauniškos

T. Wotschke A. Culvensis, p. 190, его отец записан как Георгий(Юрий) Святцко Рапайлович

«Раполёнисом» его назвал К. Яблонскис, реконструировав литовскую форму фамилии, хотя нигде в документах «раполёнисом» он не был записан.  

Kilimo Rapolioniai buvo iš Eišiškių valsčiaus. Neteisingai, pasak 

Arnoldo 1769 p.360 citatos, Melanchtonas laiške Camerariusui kildino 

Rapolionį iš Livonijos. 1528 m. Lietuvos kariuomenės sąrašas mini patį į 

kariuomenę stojantį Eišiškių bajorą Joną Sviatkovičių, galimas daiktas, 

Stanislovo Rapolionio dėdę ar brolį. 1535 m. Eišiškių valdytojas kėlė bylą 

Eišiškių bajorui Sviatko Rafailovičiui. 1567 m. Lietuvos kariuomenės są­

raše Eišiškių bajorų tarpe minimas “ Baltromej Pavlovič Sviatkeviča z sela 

Rafailovskago” — tai Stanislovo Rapolionio broliavaikis, jo brolio Povilo 

sūnus. Ten pat minimas ir “ Stanislav Rafalovič z sela Rafalovič” ir “ Bal­

tromej Janovič Svetekovič z sela Novkanskago” . Taigi Sveikos (ar Svet- 

kai) Rapolioniai buvo smulkūs Eišiškių pavieto bajorėliai, kurie į kariuo­

menę stodavo tik patys, nes savo žmonių neturėjo, o net, kaip buvo anoj 

1535 m. byloje, buvo keliama abejonių, ar jie apskritai yra bajorai. Bet jų 

buvo ir kitur: 1522 V 30 privil. Ivanu Svatku kupli dvorca u Markovskago 

na Uzle - Lutčiči.

Eišiškių pavieto bajoras Jurgis Svetkus Rapolionis – Stanislovo tėvas yra minimas 1528 metų Lietuvos kariuomenės sąrašuose

V. Biržiška Aleksandrynas

Stanislovas Rapolionis сб. документов по станиславу Раполонису и А. Кульвецу - прусско литовским деятелям реформации

Jovaišas, Albinas Martynas Mažvydas: pirmosios lietuviškos knygos parengėjas / Albinas Jovaišas. - Kaunas: Šviesa, 1996.

Jie parašė pirmąsias lietuviškas knygas / Albinas Jovaišas. - Vilnius: Lietuvių literatūros ir tautosakos institutas, 2009.

Mazvydas, Martynas Katekizmas ir kiti rastai / Ivadas:S.Zukas. - Vilnius: Baltos lankos, 1993. - 719,[1] s. – (Bibl.Baltica)).​
​
Martynas Mažvydas: pirmosios lietuviškos knygos parengėjas / Albinas Jovaišas. - Kaunas: Šviesa, 1996.

Надпись на гробе Станислава Рапогелануса: «здесь лежит великий муж, честь литовского народа.»

Топонимы на -ишки в Прусской Литве

из писем Мажвида, топонимы на -ишки в Прусской Литве