Шимон Будный и Миколай Гусовский

 

М. Гуссовский «Песня о зубре»

Mnie dziwno, że i o tym inaczej pisali

Dawniejsi, lecz przyczynę trudno mi jest znać,

A nie wiem też, dlaczego wywodzą mu z nozdrzy

Ogromne jakieś rogi, zmieniając go wręcz,

I warg ogromny ciężar przypisać mu radzi:

Mym żubrem - o, zaiste - nie będzie ich żubr!

Prastarych rzeczy wiele znalazłem ci w księgach

Rusinów, tego ludu, który język swój

Wyraża literami greckimi, przed wieki

Przejąwszy je z uwagi dla ojczystych brzmień.

Jest wiele ziem na świecie, śród różnych też ludów

https://literat.ug.edu.pl/zubr/index.htm

Pondera monstrosi tribuunt ingentia labri;
 Ipsorum fuerit non meus ille bison.
Multa ego Roxanis legi antiquissima libris,
 Quorum sermonem graeca elementa notant,
Quae sibi gens quondam proprios adscivit in usus
 Et patrios apte miscuit ipsa sonos.
Multaque complexi loca sunt, diversa vetusti
 Per varias gentes temporis acta ferunt:

https://la.wikisource.org/wiki/Carmen_de_statura_feritate_ac_venatione_bisontis

O przedniejszych wiary chrystyjańskiej artykulech, to jest o bogu jedynym, o synu jego i o duchu świętym wyznanie proste z pisma świętego
Przez Symona Budnego krótko spisane, a za zezwoleniem braciej niektórej w Litwie i na Rusi wydane
Zbiorowi Bożemu języka Polskiego używającemu po wszej Sarmacyi rozprosonemu



Szymon budny известен как один из создателей литературного польского языка, автор одного из первых переводов евангелия на польский язык, а именно двух изданий: в несвиже в 1572 и в Лоске, что возле Воложина, в 1574 году. В предисловии к несвижскому евангелию он пишет, что в польский язык несвижского евангелия легли слова всех наречий польского языка(мазовецкое, великопольское, краковское, сандомирское), примечательно, что субстратом(навозом) для литературного польского языка несвижского евангелия стало по словам польского протестантского деятеля также и русинское наречие( a bez mała y Ruskie [słowa] ).

Co się tknie Polszczyzny żebyś o tem wiedział wiem iż naszy Polacy pospolicie oney krainy mowy wpisaniu używaią z ktorey kto rodem. Lecz ia nie trzymałem się tego zwyczaiu bo ponieważ się to nie idney ktorey krainie abo powiatowi ale wszem przekładało przeto też żadnemi własnościami mow nie brakowaliśmy. Znaydziesz tu słowa wielkopolskie / znaydziesz krakowskie / mazowieckie / podlaskie / Sendomirskie / a bez mała y Ruskie. Głupstwo to iest mową iedney krainy gardzić a drugiey słowka pod niebiosa wynosić czemu nie wszech radszey ziem naszych słow używamy gdyby iacy nie nazbyt grube były (Что касается польского языка, чтобы о том знал, что наши поляки обычно наречие(диалект) той страны при написании употребляют, из которой кто родом. Но я не придерживался того обычая, поскольку не одной стране или повету, но всем переводил, поэтому ни одними чертами наречий(диалектов) не пренебрегали. Найдешь тут слова великопольские, найдешь краковские, мазовецкие, подляшские, сандомирские, и не мало русских. Глупость наречием одной страны пренебрегать, а слова другой под небеса возносить. Не все слова земель наших употребляем, если они слишком грубые. )

Вне всяких сомнений он причислял себя и свой народ к славянам:
..ponieważeśmy z nich poszli y owszem nie edno Słowianie iesteśmy.. ( с них пошли мы и конечно славянами являемся)

В Лосском переводе Евангелия 1574 года Шымон Будны расхваливал церковно-славянский перевод евангелия, которым он пользовался для перевода. Своим народом Будный считает славянский народ, среди которого он перечисляет поляков, русаков, москвичей, чехов, хорватов:

Co się słowieńskiego przekładu dotycze temu też ia nie tylko nie ganie ale się w niem wielce kocham y owszem y to wyznawam żem się z niego wiele nauczył. A tak się mi zda że wszyscy Śłowieńskiego naszego narodu ninieyszy y potomni tłumacze / bądź Polacy / bądź Rusacy / Karwatowie y Czechowie / ktorzyby Nowy testament chcieli przekładać / poki tego przekładu dawnego swego dokładać się nie będą tedy snać nie we wszystko iakoby miało być trafią. Teraz to tylko mowię że ten przekład za wielkiby wszem Słowianom stał: ale coż potem gdy o nim iedni nie wiedzą(iako Czechowie y Polacy) a drudzy go nieprawie rozumieią iako Rusacy Moskwiczy y inni ( Что касается славянского перевода, то я его не только не осуждают, но и сильно его люблю и признаю, что многому из него научился. А так мне кажется, что все славянского нашего народа сегодняшние и будущие переводчики, или Поляки или Русаки, Хорваты и Чехи, которыебы новый завет хотели бы переводить, пока того древнего перевода не рассмотрят, тогда не все понять сумеют. Сейчас я говорю, что тот перевод значительным для всех славян стал, но о нем одни не знают( как чехи и поляки) , а другие неправильно понимают, как Русаки, Москвичи и другие.)

Но причисляет себя Будный скорее к полякам(naszy Polacy), поскольку называет польских переводчиков "нашими".

.. Godziłoby się też tu y o naszych polskich tłumaczoch nieco przypomnieć ( хорошо было бы тут немного о наших польских переводчиках вспомнить)

Пользоваться текстами на церковно-славянском языке по словам Будного - это черта, свойственная исключительно для русинов и москвичей.

Bo Łacinicy dzisieyszy mnimaią żeby tylko w Greckich księgach omyłki abo y falsze były a swoie za prawdziwe maią. Także Czekowie Łacińskie księgi za podcyrzane a swoie za prawdziwe poczytaią. Niemniey Rusacy y wszyscy ktorzy onego dawnego Słowieńskiego przekładu używaią o swych księgach twierdzą.Łacinę nie iedno za Geretyki ale prawie za pogany liczą a zwłaszcza Moskwiczy ktorzy y to mieysce gdzieby siedział Łacinin(tak oni zową) hebluią albo wymywaią aby tak od niego nie splugawili.
(Католики современные полагают, что только в греческих книгах ошибки есть, а свои безошибочными считают. Также Чехи Латинские книги считают еретическими, а свои истинными. Не менее Русаки и все которые Славнский перевод употребляют о своих книгах утверждают, которые католичество не только еретиками, но и язычниками щитают, а прежде всего москвичи, которые то место где бы седел латинин, вымывают, чтобы от него не запачкались)

И именно по требованию братьев русинов Шимон Будный в своем Лосском переводе употребляет "Зачала", свойственные для кириличной письменности:

Lecz dla zaczał(to iest dla Słowieńskich Rozdziełow ktorem na żądanie braciey miłey z narodu Ruskiego po kraioch znaczył)