Белая Русь в письмах и произведениях Яна Чечота

 Варта адзначыць, што не ўсе польскамоўныя вершы Яна Чачота з’яўляюцца на цяперашні момант перакладзенымі. У вершы «Na śmierć szpaka» Ян Чачот называе свой край «Белай Руссю»: «Sława nauk po Białej tak błaka sie Rusi» (радок 77). У вершы «Duma nad mogiłami Francuzow» паэт апісвае вайскоўцаў з арміі Напалеона, як абаронцаў вольнасці беларускага краю^[49]

 Цвяткоў, Л. Таварыства філёматаў (Некаторыя цікавыя рысы аб’яднаньня маладых пісьменьнікаў у Вільні, больш чымся за сталецьце перад нашаю эпохаю) // Маладняк. — 1927. — № 1. — С. 63

«Opuściłem po Imieniu Maryi wasz k ra j, i

znowu chcąc nie chcąc powrócić mi trzeba było

— 1 2 7 —

na białoruski a ledwie co nie rozsiejski»

«Tomasza biskupa z tułacza uczułem

się wraz w możności stania się obywatelem bia-

130

loruskim mohylewskiej gubernii»

— 1 3 1 -

«jeźlibym pozostał ja k dziś jestem, nie uważałbym

się też nieszczęśliwym.

1 luty 1846.

Fryczyński wręcz mi oświadczył, że w te ra ­

źniejszym tłumie i stanie okoliczności, nie przy­

jąłb y naw et w darze m ajątku na Białej Rusi, nie

m ając wprzódy»

«Na tych tylko warunkach mógłbym się

odważyć korzystać z łaskaw ej propozycyi p. Do­

browolskiej , znając stan obecny włości i m ająt­

ków białoruskich. »

«Propozyeya powołująca do usługi w 0-

dessie i do poświęcenia się włości w mohylew-

ckiej stronie, wysłana ze sztafetą z Kamieńca

w dzień św. Tomasza apostoła, dogoniła mię na

schyłku ubiegłego roku, także w dzień mojego

świętego imiennika, już wśród śnieżnej zamieci

w samotnej podróży napowrót na Białoruś»

«A tak sługa boży, carski ra jc a, oszmiański

— 140

szlachcic, litewski obywatel, ziemi białoruskiej po­

siadacz i setki dusz wladacz»

«Na moje zaprosiny ku końcowi we-

— 143 —

sela zbierali się z Nowogrodzkiego Otton Slizieů

i oboje Zawadzcy z K roszyna, do których zaślu­

bienia przed odjazdem moim na Białoruś należa­

łem. »

«Z Kochaczyna bez pomocy

teści bogatej nic mieć nie mogliśmy; ale ona nie

zdaje się wcale troszczyć o wczesnem i należy-

tem nas wspomożeniu, zwłaszcza, że posag nale­

żący się Brygidzie obróciła na poprawienie inte­

resów pana Mieczysława syna swego, dla którego

kupiła powtórnie na Białorusi m ajątki znaczne J a ­

nów i Konstantów, ale także ja k Kochaczyn nie

rychło zdolne dawać dochód.»

«W ostatniem mojem poszukiwaniu

— 1 5 6 ~

ozHak sposobnych dać poznać geognostyczny skład

i konfiguracyą Białej i Czarnej Rusi, a w części

L itw y, powziąłem nadzieję o możności odkrycia

kopalń soli lub źródeł»

 «Pora do podróży naszej na Białoruś

sprzyjała nam dobrze, mile byliśmy przyjmowani

w Miasocie u Tyszyńskich i Muchlińskich, w Ra-

doszkowicach u ks. Drawdzika, W Mińsku odwie

dzaliśmy Ślizienia Mieczysława. »

«Nowonarodzony w niedzielę

pierwszą adwentową został ochrzczony na imie

dziadka swojego Stanisław a, do którego dodane

_ 174 —

białoruskie (Samuś) Samson.»

«Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus i Ma-

rya Niepokalanie poczęta N. Panna Bogarodzica.

29 stycznia 1855. W Kochaczynie na Białejrusi»

«Do imienin Justyny i Bry­

gidy nędznie przetyraliśm y lato u źródeł Wilii i

Berezyny, pod skrzydłem cudownej Najświętszej

— 182 -

Matki okolic Budzław ia, gdziem się widział ze

Szwykowską Olimpią, która do ojca swojego przy­

jeżdżała po błogosławieństwo dla Mirci narzeczo­

nej Mężyńskiemu obywatelowi z Białej Rusi, i S.

Justyny w Doktujcach.»

«Więzień nad W ilią,

tułacz nad U ralem , ubogi i cierpiący nad Newą,

chory nad Niemnem, urzędnik nad D źw iną— nie

przytuliła mnie przyjaźń na Litwie, górnictwo n a

Żmudzi, powinowactwo i drużba uczóna na Czar­

nej , obywatelstwo i pobożność nad Dnieprem na

z. 24

— 186 -

Białej Rusi, i póki żyję mam byćże wygnańcem

i pielgrzymem ?.. Jeszcze do tego stoi mi otworem

Podole i Wołyń, Czerwona Enś i Wszech Polska»

«T o m a s z Z a n umarł w Kochaczynie na

Białej Rusi, na łonie rodziny i przyjaciół,

dnia 7 Lipca 1855 roku o godz. 3ciéJ’ rano.

Stan zdrowia jego oddawna już był nadwe­

rężony, ale zgon nastąpił wcześniej, w skutek

złego leczenia, które sprawiło atak apoplek-

tyczny. Pochowany w parafii Kochaczyúskiój

w Smolanach, gdzie mu książę Władysław

Lubomirski kosztem swoim położył nagrobek,

z napisem: „Miły Bogu i ludziom Tomasz Zan,

którego pamiątka jest w błogosławieństwie.»

Из мемуаров Яна Цедровского

Временник императорского московского общества истории 1855, кн. 23

«Dudarz Bialoruski» // W. Dunin-Marcinkiewicz